Page 96 - DEFTERİM TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10

Türk Edebiyatında Kullanılan Bazı Tasavvufi Terimler

aşk: İlahi aşk, kulun Allah’a olan mürşit: Doğru yolu gösteren, ilahi aşkı
sevgisi. anlatan tarikat şeyhi.

âşık: Allah aşkıyla yanan, seven. mürit: Tarikat şeyhine bağlanarak
ondan tasavvufun yollarını öğrenen,
maşuk: Sevgili. (Tasavvufa göre hakiki onun doğrultusunda ilerleyen kimse.
sevgili Allah’tır.)
nefis: Can, benlik. Tasavvufa göre
dergâh: Kapı, eşik, kapı yeri, makam, kulun kötü huyları ve çirkin vasıfları,
tekke. dünyevi istek ve arzuları.

derviş: Bir tarikata girmiş, onun pir: Farsçada ihtiyar, yaşlı kimse.
kurallarına uygun yaşayan kimse. (Tasavvuf önderlerine ve tarikat
kurucularına da pir denir.)
abdal: Gezgin derviş.
post: Şeyhlik makamı.
fenafillah: Allah’ta yok olmak, ölmeden
önce ölmek, tasavvuftaki son aşama. vahdetivücut: Birlik. (Kâinat var
edilmeden önce tek ve mutlak güzellik
insanıkâmil: Fenafillaha ulaşmış kişi, vardır. İnsan Allah’ın bir parçasıdır.
olgun insan, kâmil insan. Ondan ayrılmıştır ve tekrar ona
dönecektir. Buna vahdetivücut yani
çile: Nefsi köreltmek için yapılan varlığın birliği denir.)
terbiye, çekilen çile.

masiva: Allah dışındaki diğer varlıklar.

mutasavvıf: Tasavvuf ehli olan,
herhangi bir tasavvuf yolunda mertebe
katetmiş kişi.

Âşık Edebiyatına Ait Bazı Terimler

Âşık: Genellikle saz eşliğinde din dışı konularda doğaçlama şiirler söyleyen, halk
hikâyesi anlatan kişilere halk şairi (halk ozanı veya âşık) adı verilir. Âşıklık geleneğinin
temeli İslamiyet’in Kabulünden Önceki Dönem’e dayanır. İslâmiyet’in kabulünden
sonra tasavvufi düşünceyi benimseyen âşıklar ile din dışı konularda şiir yazan âşıklar
bu geleneğin temsilcisi olmuşlardır. Âşıklar, usta-çırak ilişkisi veya bir sıkıntı sonunda
uyku ile uyanıklık arasında görülen rüyada pir elinden içilen bade, yenilen bir gıda
maddesiyle âşıklık mertebesine ulaşır. Bazı âşıkların diyar diyar gezmelerinin nedeni
ise rüyalarında gördükleri hayalî sevgiliyi aramaktır.
Âşıklar üzerine farklı sınıflandırmalar yapılmıştır. Pertev Naili Boratav’ın
sınıflandırması şu şekildedir: Tasavvuf şairleri, köylü âşıklar, kasaba ve şehir âşıkları,
yeniçeri âşıklar, göçebe âşıklar.

94