Page 163 - Defterim TDE 9

Kinaye
Kinaye, bir gerçeği sezdirmek amacıyla sözü hem gerçek hem mecaz anlama gelecek
şekilde kullanma sanatıdır.

ÖRNEK Bulmadım dünyada gönüle mekân

Nerde bir gül bitse etrafı diken.
Yârda o âh bende bu baht var iken
Hasret mahpus eder kara yer beni
Âşık Sümmani

Çözümleme: Dörtlükte “gül” ve “diken” sözcükleriyle kinaye yapılmıştır.
Gerçek anlamda her gülün etrafında diken vardır. Bu dizedeki mecaz
anlam nerede bir iyilik, güzellik varsa onun etrafında kötülükler de vardır.

ÖRNEK Bir sabah söyledi son sözlerini,
Yumdu dünyaya ela gözlerini;
Koptu evden acı bir vaveylâ,
Odalar inledi: “Leylâ! Leylâ!”
Geldi köy kızları, el bağladılar...
Diz çöküp ağladılar, ağladılar!
Yahya Kemal Beyatlı
Çözümleme: Dizelerde “gözlerini yummak” ifadesi hem gerçek (gözlerini
kapamak) hem mecaz (ölmek) anlamda kullanılarak kinaye sanatı yapılmıştır.

Tevriye
Bir sözcüğün yakın anlamını söyleyip uzak anlamını kastetme sanatıdır. Tevriyede
sözcüğün “iki farklı gerçek anlamı” söz konusudur.

ÖRNEK Bu kadar letafet çünkü sende var

Beyaz gerdanında bir de ben gerek
Erzurumlu Emrah

Çözümleme: Dizelerde “ben” kelimesi, vücuttaki siyah nokta ve birinci tekil
kişi zamiri olarak tevriyeli kullanılmıştır.

ÖRNEK Gül gülse dâim ağlasa bülbül aceb değül Zâtî

Zira kimine ağla demişler kimine gül

Çözümleme: Dizelerde “gül” kelimesi, gülmek eyleminin emir kipi ve çiçek
adı anlamlarında kullanılarak tevriye sanatı yapılmıştır.

161