Page 20 - Biyoloji

BİYOLOJİ 9

Diyaliz

Seçilmiş moleküllerin seçici geçirgen zardan difüzyonuna diyaliz
denir. Diyaliz, bir çözeltideki çözünmüş belirli maddelerin, seçici
geçirgen zarın diğer tarafına konulan farklı bileşime sahip bir çö-
zelti aracılığı ile değiştirilme işlemidir.
Diyaliz genellikle çözünebilen maddelerin konsantrasyonunu dü-
şürmeyi amaçlar.

b) Osmoz

Suyun çok yoğun olduğu ortamdan az yoğun olduğu ortama doğru
seçici geçirgen zardan geçişine osmoz denir. Osmoz suyun
difüzyonudur.

Görsel 1.14.a’daki düzenekte başlangıçta Z kolundaki sükroz
yoğunluğu yüksek, Y kolundaki sükroz yoğunluğu düşüktür. Sükroz,
seçici geçirgen zardan geçemeyecek kadar büyüktür; daha küçük
olan su molekülleri çok bulunduğu Y kolundan daha az bulunduğu
Z koluna doğru geçer.
Osmoz olayında yoğunluğu düşük ortamdan yüksek olan ortama
doğru net su geçişini durdurmak için zara uygulanan su basıncına
osmotik basınç denir. Osmotik basıncın fazla olduğu yerde
emme kuvveti oluşur. Görsel 1.14.b’de görüldüğü gibi Z kolundaki
sükrozun oluşturduğu osmotik basıncın etkisiyle emme kuvveti
sıfır oluncaya kadar su, Y kolundan Z koluna geçer.

Seçici geçirgen zar Seçici geçirgen zar

Y kolu Z kolu Y kolu Z kolu
Sükroz

Sükroz
Sükroz
H O
2
Sükroz
H O
2

a b
Görsel 1.14: Suyun osmozla seçici geçirgen zardan geçişi

Osmotik basınç, çözünen madde miktarı ile doğru orantılı; çözü-
cü madde miktarı ile ters orantılıdır. Çözeltideki çözünmüş madde
miktarı ne kadar fazla ise osmotik basınç o kadar yüksek ya da çö-
zeltideki çözücü madde miktarı ne kadar fazla ise osmotik basınç
o kadar düşüktür. Su, daima osmotik basıncın yüksek olduğu yere
doğru hareket eder.
Hücre içindeki suyun hücre zarına yaptığı basınca turgor basıncı
denir.

19