Page 21 - Biyoloji

BİYOLOJİ
9

Turgor basıncı ile osmotik basınç birbiriyle ters orantılıdır. Osmotik
basınç ile turgor basıncı arasındaki fark emme kuvvetini verir.

Emme Kuvveti = Osmotik Basınç – Turgor Basıncı

Hücreler yoğunluk bakımından üç çeşit çözelti ortamında bulunur:

♦İzotonik ortam
♦Hipertonik ortam
♦Hipotonik ortam

İzotonik Ortam: Yoğunluğu hücrenin sitoplazma yoğunluğuna eşit
olan çözeltidir (Görsel 1.15.a). Böyle bir ortamda hücre içi osmotik
basınç ile turgor basıncı birbirine eşit olduğundan emme kuvveti
sıfırdır. Kan plazması, lenf sıvısı ve serum fizyolojik hayvan hücre-
leri için izotonik ortamdır.
Hipertonik Ortam: Yoğunluğu hücrenin sitoplazma yoğunluğundan
fazla olan çözeltidir. Bu tür ortamların osmotik basıncı yüksek oldu-
ğundan hücreler, su kaybeder ve büzülür; bu olaya plazmoliz denir.
Plazmoliz, hücrenin turgor basıncını azaltır; osmotik basıncını artırır
(Görsel 1.15.b).
Hipotonik Ortam: Yoğunluğu hücre yoğunluğundan az olan or-
tamlardır. Hipotonik ortamlarda bitki hücreleri su alarak şişer ve
turgor hâline geçer (1.15.c). Su kaybederek plazmoliz durumuna
geçmiş bir hücre, hipotonik bir ortama konursa su alarak eski hâli-
ne döner; bu olaya deplazmoliz denir.

a İzotonik ortam b Hipertonik ortam
Hücreler su kaybederek
Bitki hücresi plazmoliz olur.

İzotonik çözelti içinde
hücreler normal durumla-
rını korur.
c Hipotonik ortam
Bitki hücreleri aşırı mik-
tarda su aldığında turgor
Merkezî koful durumuna geçer.

Görsel 1.15: Farklı yoğunluktaki çözeltilerde bitki hücrelerinde meydana gelen değişimler

Hayvan hücreleri, hipotonik ortamda su alıp şiştiğinde hücre zarı içeri
giren suyun basıncına dayanamaz ve parçalanır; bu olaya hemoliz
denir. Saf su hayvan hücreleri için hipotonik ortamdır.

20