Page 71 - Biyoloji

BİYOLOJİ
11

Soluk vermede kaburga kasları ve diyafram kası gevşer. Diyafram kub-
beleşir. Böylece göğüs boşluğunun hacmi daralır. Hava, göğüs boşlu-
ğundaki iç basınç dış basınçtan daha yüksek duruma geldiği için akci-
ğerlerden dışa doğru hareket eder. Akciğer yapısındaki elastik liflerden
ve plevra sıvısının yüzey geriliminden dolayı genişlemiş akciğer eski
hâline dönmek ister. Buna geri yaylanma basıncı denir. Soluk verme pa-
sif bir hareket olduğundan vücutta soluk alma kadar enerji harcanmaz,
kaslar gevşerken de enerji harcanır (Görsel 3.7).

SOLUK ALIP VERMENİN KONTROLÜ

Omurilik soğanı ve ponsta bulunan çeşitli nöron grupları solunum mer-
kezini oluşturur. Solunum merkezini asıl uyaran kandaki CO miktarıdır.
2
Kanda, beyin-omurilik sıvısında (BOS) ve doku sıvısında CO seviyesi-
2
nin artması sonucu suyla birleşen CO karbonik asit oluşturur. Karbonik
- 2
+
asit, bikarbonat iyonlarına (HCO ) ve hidrojen iyonuna (H ) ayrışır. Dola-
3
yısıyla pH düşer. pH değişiklikleri kan damarlarındaki ve solunum mer-
kezindeki kemoreseptörler sayesinde algılanır. Solunum merkezinden
çıkan sinyaller, diyafram kasına ve kaburga kaslarına iletilerek akciğer-
lerin soluk alıp verme hızını ve derinliğini düzenler. Hücresel solunum
sonucu CO ’in kandaki seviyesi düşüp pH normale döndüğünde solu-
2
Görsel 3.7: Soluk verme num merkezinden gelen sinyallerle solunum normale döner. Böylece
homeostasi sağlanmış olur.

Kandaki O 2 seviyesinin solunum merkezinin uyarılması üzerinde pek bir
etkisi yoktur. Eğer kandaki O 2 seviyesi aşırı derecede düşecek olursa
aorttaki ve boyun atardamarlarındaki kemoreseptörler, solunum merke-
zini uyararak solunumu hızlandırır.
OKSİJENİN TAŞINMASI

Atmosferden solunan havada oksijenin kısmi basıncı, alveol kılcalla-
rındaki oksijenin kısmi basıncına göre daha yüksektir. Alveol boşluğun-
dan kılcallara difüzyonla geçen oksijenin suda çözünürlüğü düşüktür.
Kana geçen oksijenin büyük bir kısmı (%97’si) alyuvarlardaki solunum
pigmenti olan hemoglobinle (Hb) dokulara kadar taşınır. Hemoglobin
proteini demir atomu içerir. Hemoglobindeki demir atomunu içeren hem
grubu oksijen taşır.

Oksijen bağlanmış hemoglobine oksihemoglobin denir. Alınan oksije-
nin %3’ü kan plazmasında çözünmüş hâlde taşınır.

Alveol kılcallarında Hb + O 2 HbO 2 (Oksihemoglobin)

Doku kılcallarında HbO 2 Hb + O 2

Dokulara gelen kandaki oksijenin yoğunluğu, doku sıvısına oranla daha
yüksektir. Oksijen difüzyonla hemoglobin molekülünden plazmaya,
plazmadan da doku sıvısına ve hücrelere geçer.

70