Page 79 - Biyoloji

BİYOLOJİ
11

HORMONAL KONTROL

Vücudun su ihtiyacı hissettiği plazma ozmotik basıncının artması duru-
munda hipofiz bezinden salgılanan antidiüretik hormon (ADH; Vazop-
ressin) miktarı artar (Görsel 3.14). ADH, toplama kanallarının duvarın-
daki epitel hücreler üzerinde etkilidir ve suyun geri emilmesini sağlar.
Suyun kana doğru geri emiliminin artması idrarın bileşimindeki suyu
azaltır ve idrar yoğunlaşır. Aldosteron hormonu, nefronun distal tübül-
lerini ve toplama kanallarını etkileyerek daha fazla sodyum ve suyun
geri emilmesini sağlar. Aldoteron potasyumun atılımını da hızlandırır.
Böylece kan basıncı yükselir ve kan hacmi artar.
KAN OZMOTİK
BASINCI NORMAL
Plazma ozmotik basıncı artarsa Hipotalamus uyarılır.

Distal tüpten suyun geri emilimi artar.
Su içme isteği artar.

ADH

Hipofizin arka lobundan ADH salgılanır.

Görsel 3.14: Hormonal kontrol

ASİT BAZ DENGESİNİN KORUNMASI

Böbrekler; su ve tuz dengesinin korunması, boşaltım atıklarının vücut-
tan uzaklaştırılması ve hücre dışı sıvıların pH’ının korunmasında da
görevlidir. Normalde 7,4 olan kanın pH’ı çeşitli tampon sistemler saye-
sinde dengede tutulur. Kandaki pH dengesinin asitliğe doğru değişme-
sine asidoz, bazlığa doğru değişmesine alkaloz denir. Asidoz ve alka-
+
loz durumlarını önlemek için H iyon konsantrasyonlarını düzenleyen
asit-baz tampon sistemleri devreye girer.
+ -
CO + H O H CO H + HCO
2 2 2 3 3

+
CO 2 miktarı arttıkça ortamda H iyonları artar ve pH azalır. Böbrekler, bir
-
tampon görevi üstlenerek fazla H iyonlarını uzaklaştırırken HCO iyonla-
3
rının geri emilimini artırır. Böylece pH’ın dengelenmesine yardımcı olur.
ÜRİNER SİSTEM RAHATSIZLIKLARI
Böbrek Taşları

Kandaki kalsiyum oranı azaldığında paratiroit bezinden parathormon
salgılanır. Parathormonun etkisiyle kemiklerdeki kalsiyum ve fosfatı
kana verilir. Bunun yanında böbrekte daha fazla kalsiyum geri emilimi
yapılarak kandaki kalsiyum oranı artırılır. Böbrek taşı oluşumunun ne-
deni süzülen kandaki kalsiyumun fazlalığı sebebiyle kalsiyum ve fosfat
minerallerinin çökelerek kalsiyum fosfat tuzlarını oluşturmasıdır.

78