Page 14 - Coğrafya

Coğrafya 9

Dağların Güneş’e dönük olan yamaçlarında güneşlenme süresi uzun ve sıcaklık değerleri diğer yamaca göre daha yük-
sektir (Görsel 1.6). Dağların iki yamacı (kuzey ve güney) arasındaki bu farklılığa bakı denir. Bu duruma bağlı olarak oluşan
duruma da bakı etkisi denir.

Görsel 1.6: Bakının güneşlenme süresine etkisi

Güneşlenme Süresi
Güneşlenme süresinde yaşanılan gündüz süresi, eğim ve bakı etkisi, bulutluluk durumu gibi unsurlar belirleyici
birer faktördür. Dünya üzerinde Güneş ışınlarını aynı açı ile alan noktalardan, güneşlenme süresi daha uzun olanda
ısı birikimi daha fazla ve sıcaklık ortalaması daha yüksektir.

Yükselti

Havanın sıcaklığı troposferde yükseklik arttıkça düşer. Yükseltiye bağlı sıcaklığın düşme oranı enleme, mevsime
ve atmosferdeki nem oranına göre değişir.
Gün içinde gece ile gündüz arasında oluşan günlük sıcaklık farkı, atmosfer yoğunluğu ve nem miktarının fazla
olması nedeniyle, deniz seviyesine yakın yerlerde azdır. Yüksek yerlerde ise atmosfer yoğunluğunun ve nemin
azalmasına bağlı olarak günlük sıcaklık farkı belirgin şekilde artmaktadır. Örneğin ekvatoral bölgenin kıyı kesimle-
rinde günlük sıcaklık farkı 4-5⁰C iken yükseltisi fazla olan Tibet Platosu’nda günlük sıcaklık farkının 50⁰C’ye çıktığı
gözlenmektedir.

Kara ve Denizlerin Isınma Farkı ve Dağılımı
Kara ve denizlerin özgül ısıları birbirinden farklıdır. Güneş ışınları, kara üzerinde en fazla bir metre derinliğe ka-
dar etki ederken denizlerde yaklaşık iki yüz metre derinliğe kadar etkide bulunur. Bu nedenle karalar daha çabuk
ısınır ve daha erken soğur. Denizler ise daha yavaş ısınır ve daha geç soğur. Bu durumun etkileri şunlardır:
• Yeryüzünde, yıl içinde en düşük ve en yüksek sıcaklık değerleri karalar üzerindedir.

• Denizden esen rüzgârlar yaz mevsiminde serinletici, kış mevsiminde ılıtıcı etki yapar.
• Kuzey Yarım Küre’de karalar üzerinde sıcaklık ortalaması temmuz ayında en fazlayken ocak ayında en azdır.
Denizlerde ise sıcaklık ortalaması ağustos ayında en fazlayken şubat ayında en azdır.
• Kıyı kesimlerde, deniz etkisi nedeniyle yıllık sıcaklık farkı iç kesimlere göre daha azdır.

13