Page 19 - Coğrafya

9 Coğrafya

Sürekli Rüzgârlar
Dünya üzerindeki sürekli basınç alanları (Ekvator, 30°, 60° ve 90° enlemle-
ri) arasındaki hava akımına bağlı olarak meydana gelen rüzgârlardır (Görsel
1.11). Sürekli rüzgârlar yıl boyu aynı yönde ve sürekli eser.
Alize Rüzgârları: Her iki yarım kürede 30° enlemi üzerindeki dinamik
yüksek basınç alanından Ekvator üzerindeki termik alçak basınç alanına
doğru eser. Kuzey Yarım Küre’de kuzeydoğudan güneybatı yönüne, Güney
Yarım Küre’de ise güneydoğudan kuzeybatı yönüne doğru eser. Ekvator
çevresinde karaların doğu kıyılarına yağış bırakır. Ekvator’da ısınarak yük-
selen bu rüzgârlar, yerden yaklaşık 3 km yükseklikte Ekvator’dan 30° enle-
mine doğru esen rüzgâr akımı ters alizeleri oluşturur.

Batı Rüzgârları: Her iki yarım kürede 30° enlemlerinden 60° enlem-
lerine doğru iki dinamik basınç alanı arasında eser. Kuzey Yarım Küre’de Görsel 1.11: Sürekli rüzgârlar
güneybatıdan kuzeydoğu yönüne, Güney Yarım Küre’de kuzeybatıdan gü-
neydoğu yönüne doğru eser. İki dinamik basınç arasında kalan orta kuşak
karalarının batı kıyılarına yağış bırakır. Ayrıca 60° enlemlerinde kutup rüz-
gârları ile karşılaşır ve bu alanda yıl boyu etkili cephe alanı oluşturur.
Kutup Rüzgârları: Her iki yarım kürede kutup noktalarında üzerindeki
termik yüksek basınç alanından, 60° enlemleri üzerindeki dinamik alçak
basınç alanına doğru eser. Kuzey Yarım Küre’de kuzeydoğudan güneyba-
tı yönüne, Güney Yarım Küre’de güneydoğudan kuzeybatı yönüne doğru
eser.

Mevsimlik Rüzgârlar (Muson Rüzgârları)

Kara ve denizlerin mevsimlik ısınma farkına bağlı olarak kara ve denizler üzerinde oluşan mevsimlik basınç
alanları arasında oluşan rüzgârlardır.
Bu rüzgârlar, kara ve denizler üzerindeki basınç alanlarının mevsimlik değişimine bağlı olarak yıl içinde yön
değiştirir (devirli rüzgârlar). Bu nedenle yaz ve kış musonu olarak ikiye ayrılır. Yaz musonu, denizden karaya
doğru eser ve denizdeki nemli hava kütlesini karaya taşıdığı için kara üzerine bol miktarda yağış bırakır. Kış
musonu ise karadan denize doğru eser, karadan denize doğru estiği için yağış getirmez (Harita 1.2.a-1.2.b).
Ancak karadan denize doğru ilerlerken deniz üzerinde içlerine nem alır. Aldığı bu nemi Asya Kıtası’nın güney
ve güneydoğusundaki adalarda yağış olarak bırakabilir.Muson rüzgârları ismini en çok görüldüğü Muson
Asyası’ndan almıştır. Ayrıca Batı Afrika’daki Gine Körfezi’nde, Avustralya’nın kuzey kıyılarında ve Kuzey Ame-
rika’nın güneyindeki Meksika Körfezi’nde de etkilidir.

Alç
Alçak ak
Y basınç
Yüksek basınçüksek basınç
basınç
Alçak basınç
Alçak basınç Yüksek basınç
Yüksek basınç

Alç
Alçak basınçak basınç
Y
Yüksek basınçüksek basınç

Harita 1.2.a: Güneydoğu Asya’da kış musonu Harita 1.2.b: Güneydoğu Asya’da yaz musonu

18