Page 24 - Kimya

9. Sınıf Kimya

SUYUN FARKLI HÂLLERİNİN ÖNEMİ
Sıcaklık düştüğünde yüzeydeki su molekülleri buza dönüşür. Buz molekülleri, moleküller arası
örgü ağından dolayı birbirine yaklaşamaz. Böylece hacmi büyük, yoğunluğu küçük olan buz tabakası
su yüzeyinde oluşur. Oluşan buz tabakası suyun yüzeyinde yalıtımı sağlar ve böylece balıklar ve suda
yaşayan diğer canlılar sert kış koşullarında bile yaşamlarını sürdürebilir.
Deniz ve göllerdeki sular sıcaklık yükseldiğinde buharlaşarak atmosferde su buharını ve bulutları
oluşturur. Bulutlardaki su damlacıkları sıcaklığa göre yağmur, kar ve dolu olarak yeryüzüne iner. Suyun
hâl değiştirerek yeryüzü ve atmosfer arasındaki çevrimine su döngüsü denir. Su döngüsü yaşamın de-
vamı için son derece önemlidir. Ayrıca su döngüsü ile suyun içindeki yabancı maddeler uzaklaşarak tem-
iz ve içilebilir su sağlanır.
Su vücut için de oldukça önemlidir. İnsan vücudundaki su oranı yaklaşık %55-75 arasında değişir. Be-
sinlerin sindirimi, emilimi, vücut ısısının dengelenmesi, eklemlerin kayganlığının sağlanması su sayesinde
gerçekleşir.
Su, bitkilerin büyüyüp gelişmesi için zorunlu olan maddelerden biridir.
Atmosferdeki su buharına nem denir. Havadaki nem miktarı yere, sıcaklığa ve zamana göre değişir.
Su buharı atmosferde çiğ, kırağı ve bulut olarak görülebilir. Havadaki nem miktarının az olması solunum
yolu rahatsızlıklarına, boğaz kuruluğuna neden olabilir.

Endüstride Hâl Değişiminin Önemi
Son yıllarda gerek ekonomik gerekse çevresel faktörler nedeniyle kullanılan LPG’li araç sayısı art-
mıştır. LPG nedir, nasıl elde edilir, nerelerde kullanılır?
Normal koşullar altında gaz fazında bulunan LPG, basınç altında sıvılaştırılır. Sıvılaştırılabildiği için
her yere kolaylıkla taşınabilir ve depolanması kolaydır. Yanıcı ve parlayıcı özelliğe sahip olan LPG, gaz
fazında yakıt olarak kullanılır.
LNG, sıvı doğal gaz (Likit Naturel Gaz) anlamına gelir ve doğal gazın sıvılaştırılması ile elde edilir.
% 90’ı metan (CH 4 ) olmak üzere etan (C 2 H 6 ), propan (C 3 H 8 ), bütan (C 4 H 10 ) ve diğer hidrokarbonları da
içeren yüksek verimli bir yakıt türüdür.
°
Atmosfer basıncında, -162 C’a kadar soğutulan
doğal gaz, yoğunlaşarak sıvı faza geçer ve LNG elde
edilir. LNG’nin hacmi doğal gazın hacmine göre yak-
laşık 600 kat küçüktür. Bu sayede yüksek miktarda-
ki doğal gaz, düşük basınçlar altında sıvı hâlde sak-
lanabilmektedir. Ayrıca teknik ve ekonomik olarak
boru hatları ile taşınması mümkün olmayan doğal gaz
sıvılaştırılarak gemi ve tankerlerle taşınabilir (Görsel
4.1.5).
Karbon dioksit gibi itici gazların sıkışma ve gen-
leşme özelliklerinden ilaç, parfüm ve spreylerde fay-
dalanılmaktadır.
Görsel 4.1.5: LNG taşıyan bir yük gemisi
Soğutucu sistemlerde de maddenin hâl değişimi
özelliğinden yararlanılır. Buharlaşırken ortamdan ısı alarak ortam sıcaklığının düşmesine neden olan
maddelere soğutucu akışkanlar denir. Bunların dışında gazların hâl değişiminden ilaçlama sistemler-
inde, oto boyama makinelerinde, bazı otomobil ve kamyonların fren sistemlerinde, oksijen tüplerinde, sı-
cak hava balonlarında ve soğutma sistemlerinde faydalanılır.

24