Page 165 - Türk Dili ve Edebiyatı

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 12

Metin ve Türle İlgili Açıklamalaretin ve Türle İlgili Açıklamalar
M

Okuduğunuz metin, Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı yazarlarından Latife Tekin’in Sevgili Arsız Ölüm
adlı romanından alınmıştır. Postmodernizm akımının özelliklerinin görüldüğü bu romanda köyden kente
göç, aile içi çatışmalar, bir ailenin çözülüşü gibi gerçekler farklı bir bakış açısıyla anlatılmıştır.
Okuduğunuz metinde olaylar parça parça ve birbirinden kopuk biçimde sıralanmıştır. Okur, bilincinde
parçaları birleştirir. Böylece postmodernist romanlarda sıkça rastlanan okuru metnin içine çekme, metnin
bir parçası yapma sağlanmış olur.
Latife Tekin klasik romancıların zaman ve mekânı ayrıntısıyla anlatarak oluşturdukları gerçekçi havayı ese-
rine yansıtmaz, zamanı ve mekânı belirsizleştirir. Okuduğunuz metinde de Dirmit’in tulumba ile konuştuğu
ya da şiir yazma sürecinde yaşadığı sıkıntıların anlatıldığı bölümlerde yer ve zaman unsuru göz ardı edilmiş,
tasvirlere yer verilmemiştir. Gerçeklik duygusu uyandıran ayrıntılardan bilinçli bir şekilde kaçınılmıştır. Bu şe-
kilde romanın kurmaca olduğu okura hissettirilmiştir.
Mizah, metinde dikkat çeken önemli özelliklerden biridir. Bir durumu abartarak gülünç hale getirmek, ab-
sürt durumlar yaratarak eğlendirmek metnin mizahi yönünü gösteren unsurlardan birkaçıdır. Yazarın, Ati-
ye'nin ölümü düşünerek vasiyetini kızı Dirmit'e söylemesi gibi üzücü olayları bile karikatürleştirerek anlat-
ması olay akışının dramatik bir hâle gelmesine engel olmuştur.
Metinde zaman, mekân, olay örgüsü, karakter gibi temel ögeleri halk edebiyatına özgü bir anlatımla ve-
rilmiştir. Anlatım, masal ve halk hikâyesi gibi türlere ait unsurlarla zenginleşir. Yazar bu unsurları postmo-
dern anlayışa özgü bir üslupla anlatır. Çünkü postmodernizm, eserin gerçekliğini kuşkulu ve sorgulanır hâle
getirir.
Metinde halk hikâyesinin özellikleriyle modern romanın özellikleri iç içe geçmiştir. Mekân ve zamanda
belirsizlik, olaylar arasında neden sonuç ilişkisinin olmaması, sıra dışı olaylar, karakterlerin iç dünyasını, psi-
kolojilerini çözümlemekten kaçınılması, somut bir dil kullanılması, karakterlerin davranışlarının betimlen-
mesi gibi unsurlar; metni destan, halk hikâyesi, efsane, masal gibi türlere yaklaştırır. Yazar düş ile gerçe-
ği kendine özgü deyişlerle canlı ve etkili bir dille anlatmıştır. Bu anlatım özellikleriyle yenilikçi olan eser,
1980’lerde gerçekçi Türk roman geleneğinin sınırlarını aşarak Türk edebiyatındaki yerini almıştır.
Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatında 1980’den sonra postmodernizm akımı etkili olmaya başlamıştır.
Modern sonrası anlamına gelen postmodernizme göre hayat bir oyundur. Postmodernist romancılar; bir
kısmını modernizmden devraldıkları metinler arasılık, kolaj, pastiş, üst kurmaca, parodi gibi anlatım teknik-
lerini yeni bir yorumla eserlerinde kullanmışlardır. Modernizmde de rastladığımız metinler arasılığı, postmo-
dernist yazarlar zenginleştirerek kullanmaya devam etmişlerdir. Metinler arasılık, genel anlamda bir metnin
kendinden önce yazılmış metinlerle doğrudan ya da dolaylı olarak ilişki kurması ve bunun eserde yansıtıl-
masıdır. Parodi, kendinden önce ortaya konmuş bir metni konu/içerik boyutunda hareket noktası alma ola-
rak kabul edilebilir. Pastiş ise başlı başına bir türe, tarza has üslubun, biçimin taklididir. Latife Tekin Sevgili Ar-
sız Ölüm’de, günümüz romancılarından Gabriel Marguez'in Yüzyıllık Yalnızlık romanındaki doğaüstü olayları
olağan ve sıradanmış gibi sunma biçiminden yararlanarak pastiş tekniğinin bir örneğini vermiştir.
Postmodernist romanların ayırt edici yönlerinden biri üst kurmacadır. Üst kurmaca, yazma sürecinin de
romanın konularından biri olarak kurgulanmasıdır. Bu teknik, roman teorisini roman pratiği içinde göster-
mektir. Örneğin bir polisiye roman içinde polisiye roman türünün özelliklerinin de romanın içinde yer alma-
sı üst kurmacadır. Üst kurmaca her bir romanda, yazarın belirlemesiyle farklı biçim ve yoğunlukta yer ala-
bilir. Üst kurmaca, postmodernist yazarların romanı oyunlaştırma isteklerine en uygun tekniklerden biridir.
Bu teknikte anlatıcı, kurmacanın etkin bir figürü haline gelerek doğrudan veya dolaylı olarak okurla iletişim
kurar. Kolaj ise herhangi bir konuda farklı yazar, şair ya da kaynaklardan derlenen alıntıların bir araya getiri-
lerek metne yansıtılmasıdır.
Türk edebiyatında İhsan Oktay Anar, Hasan Ali Toptaş, Oğuz Atay, Nedim Gürsel, Orhan Pamuk, Bilge Ka-
rasu, Pınar Kür, Selim İleri, İnci Aral, Buket Uzuner gibi birçok sanatçının romanlarında postmodernizm akı-
mının etkileri görülmektedir.

163