Page 88 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Fen Lisesi Biyoloji 11. Sınıf

Bu kanalın organları; ağız, yutak (farinks), yemek borusu (özofagus),
mide, ince bağırsak (duodenum, jejunum, ileum), kalın bağırsak
(çekum, kolon, rektum) organları ve anüstür. Bu kanala sindirim sal-
gıları gönderen yardımcı organlar da bulunur. Bunlar tükürük bezle-
ri, pankreas ve karaciğerdir (Görsel 1.60). Sindirim sistemi, otonom
sinir sisteminin ve hormonların kontrolünde çalışır.

Tükürük
Ağız bezleri

Yemek
borusu

Karaciğer
Mide
Safra
kesesi Pankreas
İnce Kalın
bağırsak bağırsak

Apandis
Rektum
Anüs

Görsel 1.60: İnsanda sindirim sistemi
1.3.1.1. Ağız

Besinlerin alınması, fiziksel ve kimyasal sindirime tâbi tutulması ve
yutmaya uygun bir şekil vererek yutağa iletilmesinde görev alan sin-
dirim kanalı organıdır. Ağız boşluğunda, sindirimde görev alan; dişler,
tükürük bezleri ve dil bulunur. Sindirimin ilk aşamaları ağızda başlar.
Ağız boşluğundaki tükürük içinde sodyum, kalsiyum, klor iyonları,
su, mukus ve amilaz (pityalin) enzimi bulunur. Amilaz enzimi nişasta
ve glikojeni parçalayıp maltoz ve dekstrine çevirerek kimyasal sindi-
rimi başlatır. Besinin kokusu, varlığı, görünüşü, yemek vaktinin gelme-
si ve yemeğin çeşidi ağız içindeki tükürük bezinden tükürük salgısını
başlatır. Tükürük salgısı, besinler yoluyla gelen asidi nötrleştirir. Be-
sinlerdeki nişasta ve glikojeni hidroliz eden amilaz (pityalin) enzimini
içerir. Tükürük içinde diş çürümesini önleyen maddeler vardır. İçindeki
antibakteriyel maddeler besinler yoluyla alınan bakterilerin öldürülme-
sini sağlar. İçeriğindeki glikoprotein yapılı mukus, besinlerin yumuşatıl-
masını sağlar. Ağız boşluğu, çok katlı epitel hücre tabakasıyla kaplıdır.

Dişler; kesme, parçalama, ezme gibi işlevleriyle besinin yüzey alanını
artırarak mekanik sindirimi gerçekleştirir. Dişler; taç, boyun ve kök
olmak üzere üç kısımdan meydana gelir. Taç kısmında dişin en sert
bölgesi olan mine tabakası bulunur. Mine tabakasının altında dentin
tabakası, en altta ise diş özü (pulpa) tabakası yer alır (Görsel 1.61).
Yetişkin bir insanda alt ve üst çenede yirmilik dişlerle beraber on

102