Page 109 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Bölüm 7 Üreme Sistemi ve Embriyonik Gelişim

Dördüncü aydan sonra fetüsün organları, yeni doğanınkiyle neredeyse
aynıdır. Ancak organlardaki hücresel değişim devam eder. Fetüs özel-
likle gebeliğin son 3 ayında ağırlaşır ve boyca uzar. Amniyotik boşlukta
hava bulunmadığından fetal yaşam sürecinde solunum işlevi oluşa-
maz.

Gebeliğin 3 ve 4. aylarında omurilik ve beyin sapı ile ilgili refleksler
oluşmasına rağmen merkezî sinir sisteminin beyin kabuğunu ilgilendi-
ren işlevleri doğumda bile tam gelişmemiştir.

Fetüs böbrekleri idrar yapımına gebeliğin yaklaşık 6. ayında başlar ve
amniyon sıvısının yaklaşık %70-80’i fetüs idrarından oluşur. Fakat bu
idrar, kandaki atıklar göbek kordonu ile uzaklaştırıldığından tam bir id-
rar değildir. Fetüste böbrek gelişimindeki bozukluklar amniyon sıvısı
oluşumunu azaltır ve fetüsün ölümüne yol açabilir.

Araştıralım-Paylaşalım
Anne sütü ile diğer canlıların ürettiği
sütler arasındaki benzerlikler ve farklı-
lıklar nelerdir? Araştırma sonuçlarınızı
sunu hâlinde sınıfınızda paylaşınız.

Görsel 1.131: Doğuma hazır olan fetüs görüntüsü

Genellikle hamileliğin tamamlanması sonucu yaklaşık 270 gün sonra
çocuk doğar. Bu dönemden önce doğan çocuklar prematüre olarak
adlandırılır. Doğum başladığında uterustaki kasılmalar sayesinde ser-
viks genişler. Serviksin genişlemesi, oksitosin salgısını artıran sinirlerin
uyarılmasına neden olur. Salgılanan oksitosin, uterusun kasılmalarını
artırır ve doğum gerçekleşir (Görsel 1.131). Ayrıca oksitosin salgısı süt
kanallarına sütün dolmasını sağlayarak doğan bebeğin beslenmesini
ve annenin bu duruma hazır olmasını sağlar. Gebelikte; fetüs (yaklaşık
3500 g), plasenta, amniyon sıvısı, uterus, meme dokusu gibi yapıların
ağırlığının artmasıyla anne, yaklaşık 12.5 kg alır.

Hamilelikte Bebeğin Gelişimini Olumsuz Etkileyen Faktörler

Gebelik süreci hem genetik hem de çevresel faktörlerden etkilenen bir
süreçtir. Bebeğin gelişimini etkileyen en önemli çevresel faktörlerden
biri annenin ve çevresindekilerin kullandığı zararlı maddelerdir. Siga-
ra, alkol, madde bağımlılığı gibi alışkanlıklar anne ve bebek sağlığını
doğrudan olumsuz etkiler. Sigara dumanındaki zehirli maddeler, fetü-
sün normal gelişimini engelleyerek düşüklere veya düşük doğum ağır-
lıklı prematüre bebeklerin doğmasına neden olmaktadır. Sigara duma-
nında bulunan karbonmonoksit, kanda hemoglobinle birleşerek anne
ve bebek kanının oksijenlenmesini önler. Nikotin de plasenta yoluyla
bebeğe geçerek damar sistemine zarar verir. Alkol kullanımı fetüste
hücre bölünmelerine ve farklılaşmalarına etki ederek gelişimi engeller.
Doğuma yakın alınan alkol, fetüsün beyin gelişimine zarar verir. An-
nenin bağımlılık yapıcı madde kullanması fetüste büyüme ve gelişme
geriliğine ve erken doğuma neden olur.

231