Page 104 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Fen Lisesi Biyoloji 11. Sınıf

Döllenme

İnsanda çiftleşme sırasında dişi üreme kanalına bırakılan semenin
bazik hâli vajinanın asidik ortamını nötralize ederek spermi korur ve
hareketliliğini artırır. Semen ilk atıldığında servikse ulaşıncaya kadar
spermlerin bir arada kalmasına yardımcı olur. Daha sonra spermlerin
rahim ve yumurta kanalında serbestçe yüzmelerini sağlar. Yumurtlama
ile yumurta kanalına atılan ikincil oosit, burada spermle karşılaşırsa
döllenme gerçekleşir (Görsel 1.124). Yumurtanın ürettiği bazı kimya-
sal maddeler, spermi yumurtaya çeker ve sperm yumurtayı çevreleyen
zona pellusidadaki reseptörlere tutunur. Bu bağlanma ile spermin
akrozomu parçalanır, spermin baş kısmındaki çekirdek ve sentrozo-
mun zona pellusidadan yumurtaya bırakılması kolaylaşır. Spermin
mitokondri bulunduran orta kısmı ve kamçısı yumurta içine girmez.
Sperm ve yumurta zarı kaynaştıktan sonra yumurtadaki enzimler
Araştıralım-Paylaşalım yardımıyla sertleşen zona pellusida diğer spermlerin girişini engeller.
Spermin yumurtaya girdikten sonra Zona pellusidaya tutunmayı başaran spermin baş kısmından bıraktığı
diğer spermlerin de yumurtaya girişini çekirdeği ile yumurta çekirdeği kaynaşır. İki haploid çekirdek kaynaşa-
önlemesinin sebebi nedir? Birden fazla rak zigotu (2n) oluşturur. Oluşan zigot mitoz bölünmeler geçirerek yu-
sperm, yumurtaya girseydi neler olur- murta kanalında siller ve düz kasların yardımıyla rahme doğru taşınır.
du? Araştırıp sınıfta paylaşınız.
UYARI ! Yumurta üzerindeki zona pellusida zarı türe özgüdür. Bu nedenle
spermler sadece kendi türüne ve çok yakın türlere ait yumurta hüc-
resini dölleyebilir.

Hidrolitik
enzimler Boyun ve kuyruk
dışarda kalır.

Sperm çekirdeği
yumurtaya girer.
Akrozom

Zona pellusida

Yumurta zarı

Görsel 1.124: Döllenmenin gerçekleşmesi

1.7.2. İnsanda Embriyonik Gelişim

Yumurta kanalında döllenme gerçekleştikten sonra embriyonun ra-
himde gelişim süreci devam eder. İnsanlarda toplam gebelik süresi
38-40 haftadır. Döllenme sonucu oluşan zigot, önce embriyo, farklı-
laşmanın ileri evrelerinde fetüs adını alır.

Zigotun bölünerek sayıca ve hacimce artmasına büyüme denir. Bü-
yümeyle boy ve kilo artışı gibi vücut ölçülerinde değişiklikler gözlenir.
Gelişme ise zigotun kendi türüne ait özellikleri gösteren ergin bir hâle
gelmesini içeren bir kavramdır. Büyüme ve gelişme üzerinde kalıtım ve
çevresel faktörler etkilidir. Zigotun büyüme ve gelişmesi sırasıyla; seg-
mentasyon, gastrulasyon, farklılaşma ve organogenez dönemle-
riyle gerçekleşir.

226