Page 54 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Fen Lisesi Biyoloji 11. Sınıf

Yutak, ağız ve burun boşluklarının kesişme noktasındaki nefesle alı-
nan havayı soluk borusuna; nefes verirken atılan havayı ise ağız ve
burun boşluklarına ileten yapıdır. Yutağın mikroplar, alerji, kuru hava,
aşırı sıcak veya soğuk, asitli yiyeceklerin tüketimi ve sigara kullanımı
gibi sebeplerle iltihaplanması sonucu faranjit (yutak iltihaplanması)
hastalığı oluşabilir.

Gırtlak, yutak ile soluk borusu arasında bulunan soluk yoludur. Alı-
nan havanın solunum sistemi borucuklarına ilk girdiği yerdir. Gırtlak,
kıkırdaktan yapılmıştır ve besinin yutulduğu an hariç her zaman açık-
tır. Gırtlaktaki en büyük kıkırdak, âdemelması olarak adlandırılır ve
üzerinde tiroit bezi bulunur. Ayrıca gırtlakta ses telleri vardır. Gırtlağa
laringoskop denilen gözlem aletiyle bakıldığında ses telleri görülebi-
lir. Soluk alırken ses telleri havanın kolayca geçebilmesi için açıktır.
Konuşmak için akciğerden geçen hava, ses tellerini titreştirir ve ses
oluşur. Konuşma sadece solunum sistemiyle değil, sinir sistemi ile de
kontrol edilir. Soğuk algınlığı, reflü ve alerji hastalıkları, sesin bilinçsiz
kullanılması ve sigara kullanımı gibi nedenlerle ses telleri iltihaplana-
bilir. Gırtlağın iltihaplanması rahatsızlığı larenjit (gırtlak iltihabı) olarak
isimlendirilir. Larenjit ses kısıklığı ve konuşma kaybına neden olabilir.

Burun Yutak (Farinks)
boşluğu
Ağız boşluğu
Soluk borusu (Trake)
Gırtlak
(Larinks)
Bronş
Bronşiyol
Plevra
Alveol
Alveol
toplar
kılcalları

Alveol
atar kılcalları
Diyafram

Görsel 1.94: Solunum sistemi organları

Soluk borusu (trake), alınan havayı akciğerlere ileten, boyundan akci-
ğere kadar ulaşan 14-15 cm uzunluğunda solunum sistemi organıdır.
Dış kısmı bağ doku, düz kas ve kıkırdaklar; iç kısmı aralarında mu-
kus salgılayan goblet hücrelerinin de bulunduğu silli epitel dokudan
oluşur. Soluk borusunda yer alan (C harfi şeklindeki) kıkırdak halkalar
soluk borusunun sürekli açık kalmasını ve soluk alıp vermenin sürekli-
liğini sağlar. Trakenin iç yüzeyini döşeyen silli epitel doku, burun boş-
luğunu geçebilen toz, polen ve yabancı madde parçacıklarını tutup
bu parçacıkların akciğere ulaşmasını önler. Epitel hücreler, akciğerlerin
savunmasında yer alan çeşitli moleküller salgılar. Salgılar, antimikrobik
etki göstererek hava iletim yollarını enfeksiyonlardan korur. Epiteldeki
özel hücreler ve salgı bezleri tarafından salgılanan protein ve polisak-
karitlerce zengin olan bu salgı, siller üzerinde ince bir mukoza tabakası
oluşturarak ortamın nemli kalmasını sağlar. Sillerin dışa doğru tek yön-
lü hareketi, tutulmuş yabancı maddeleri geriye doğru iterek mukusla
birlikte (balgam) dışarı atılmasını sağlar.

176