Page 84 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Fen Lisesi Biyoloji 11. Sınıf

1.6.4. Üriner Sistem Rahatsızlıkları ve
Sağlığının Korunması

Böbrek hastalıkları, dünyada birçok ülkede yaygın olarak görülür ve
bazı ciddi durumlarda insan ölümlerine yol açabilir. Genel olarak böb-
rek rahatsızlıkları, akut böbrek hasarı ve kronik böbrek hastalığı olarak
incelenir. Akut böbrek hasarı, böbrek fonksiyonlarının birkaç gün için-
de hızlıca kaybolması ile ortaya çıkar. Şiddetli akut böbrek hasarı için
akut böbrek yetmezliği tabiri kullanılır. Böbrekler, kısmen ya da tama-
men çalışamaz hâle gelir. Uzun süren ishal ve sıvı alamama durumu,
ani ve çok kan kayıpları, uzun süren kusmalar akut böbrek yetmezliği-
ne sebep olabilir. Akut böbrek yetmezliği sonucu kanda ve hücre dışı
sıvısında su, metabolik atıklar ve elektrolitler birikir. Bu durum, bu böl-
gelerde su ve tuz miktarının artması sonucu ödeme ve hipertansiyo-
na neden olur. Bu hastaların vücudunda potasyum tutulması tehlikeli
bir durumdur. Çünkü kan plazmasındaki potasyum konsantrasyonu,
normalin iki katı kadar artarsa öldürücü olabilir. Bu hastalarda diyaliz
ile böbrek işlevleri normale döndürülmezse hasta 8-14 gün içinde kay-
bedilir. Kronik böbrek hastalığı ise, zamanla nefronlarda gelişen işlev
kaybı nedeniyle tüm böbrek işlevlerinin azalmasıdır.

Akut veya kronik olarak gelişen böbrek işlevlerinin kaybını tedavi ede-
bilmek için hastalara böbrek nakli uygulanabilir veya hastalar diyaliz
yoluyla tedavi edilebilir. Uygun dokuya sahip beyin ölümü gerçekleşen
kişiden (kadavra) veya canlı vericiden alınan böbreğin, hastaya nakle-
dilmesi böbrek işlevini düzeltebilir. Nakil yapılan hastalar doku reddi
ve nakledilen böbreğin kaybını önlemek için tedavi görürler. Böbrek
nakli başarılı bir tedavi şekli olmasına karşın uygun böbreğin bulunma-
sı zaman alabilmektedir. Bu nedenle doku ve organ bağışı konusunda
toplumsal duyarlılığın artması gerekmektedir.

Temiz diyaliz sıvısı Diyaliz sıvısı,
Vücuttan Kan kandan atık
gelen pompası ürünleri
kirli kan
uzaklaştırır.
Filtre

Diyaliz
makinesi

Hastanın
kolundan Temizlenmiş kan,
alınan kan kola geri döner.
(Atardamar (Toplardamar kanı)
kanı) Damarlar
birbirine Hava tutucu
bağlanır.
Görsel 1.115: Diyalizin işleyiş mekanizması

Diyaliz, böbrek hastası bireyin kanının özel işlemden geçirilerek temiz-
lenmesi ve temizlenen kanın bireye geri verilmesidir. İnce, yarı geçir-
gen zarla birbirine bağlı olan kanallardan kan geçirilir. Diyaliz makine-
sinde, zarın dışındaki kanda istenmeyen maddelerin difüzyonla geçtiği
diyaliz sıvısı bulunur (Görsel 1.115).

206