Page 82 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Fen Lisesi Biyoloji 11. Sınıf

İdrarın yapısında; üre ve diğer azotlu atıklar (ürik asit, amonyak, krea-
tinin), bazı iyonlar, hormonlar, B ve C vitaminleri bulunur. İşeme; orta
beyin, omurilik ve omurilik soğanı tarafından kontrol edilir.

Böbrek işlevlerinde bozulma meydana gelirse dokular arası sıvının
içeriği ve pH dengesi bozulur. Bu durum canlının yaşamını tehlikeye
sokar. Boşaltım sistemi dışında akciğerler ve deri de boşaltıma yar-
dımcı olarak homeostaziye katkı sağlar. Akciğerler, solunum sırasın-
da üretilen CO ’in atılmasını sağlayarak kan pH’sini dengede tutmada
2
böbreklere yardımcı olur. Deri, idrarın bileşimine benzer olan ürettiği
terle deriden su buharlaşması sonucu vücut ısının düşürülmesine ve
boşaltıma yardımcı olur. Sistemler arası iş birliği, homeostazinin sür-
dürülebilirliğini sağlamış olur.

1.6.3. Böbreğin Görevleri

İnsanda homeostazinin korunmasını sağlayan böbreğin görevleri şu
şekilde sıralanabilir:

1. Vücutta su oranını düzenleme: Kişinin yeme içme alışkanlıkları,
kanın su ve mineral dengesini etkiler. Alınan su miktarı ile atılan mik-
tarın tam uyumu homeostazinin devamı için oldukça önemlidir. Vü-
cuda fazla su alındığında böbrekler seyreltik idrar oluştururken, su
azlığında ADH etkisiyle idrar miktarı azalır, az ve yoğun idrar oluşur.

Diabetes mellitus (şeker hastalığı) olan bir insanın kanında bulunma-
sı gerekenden fazla glikoz bulunur. Bu glikozun fazlası idrarla atılır.
Bu atım sırasında su kaybedilir. Birey sıvı kaybını tamamlamak için
çok su içer, sık idrara çıkar. İdrarda glikoz olması, açlık durumunda
bile kan şekerinin yüksek olması, buna bağlı olarak sık idrara çıkma
durumları şeker hastalığının tipik belirtileridir (Görsel 1.114).

(a) (b)

Görsel 1.114: Diyabetik böbrek (a), sağlıklı böbrek (b)

+
+
-
2. Tuz ve elektrolit dengesini düzenleme: Böbrekler Na , Cl , K ,
-
HCO gibi elektrolitlerin dengelenerek, hücre dışı sıvı hacminin
3
+
ve kan basıncının düzenlenmesinin sağlanmasında görev alır. Na
+
emilimi, K atılımında aldosteron hormonunun etkisi vardır. Bu hor-
mon yardımı ile iyon dengesi düzenlenir, iç ortamın kararlılığının
korunmasına katkı sağlanır. Aşırı tuzlu yiyeceklerin yenmesi, böb-
reklerden daha fazla tuz atılımına neden olur.

204