Page 77 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Bölüm 6 Üriner Sistem

Boşaltım tüpleri; proksimal tüp, Henle kulpu, distal tüp ve toplama ka-
nalı olarak 4 kısımdan oluşur. Tüplerin etrafı kılcal damarlar ile sarılıdır.

Proksimal tüp, böbreğin kabuk bölgesine yerleşmiştir. Bu tüp, süzün-
tünün geldiği ilk kanaldır. Burada bulunan epitel hücrelerin metabolik
aktiviteleri yüksektir. Yüksek aktiviteli metabolizmanın ihtiyaç duyduğu
enerjiyi (ATP) karşılayabilmek için bu tüplerin hücrelerinde bol miktarda
mitokondri bulunur. Ayrıca bu hücreler geri emilim yüzeyini arttırmak
için proksimal tüpün iç kısmına bakan yüzeyde çok sayıda mikrovillus
içerir. Geri emilme burada başlar. Geri emilme su için ozmozla, suyun
dışındaki maddeler için maddenin özelliğine göre difüzyon, kolaylaş-
tırılmış difüzyon ve aktif taşıma olayları ile gerçekleştirilir. Proksimal
+
tüp epitel hücrelerinden, vücut pH dengesini sağlamak için H iyonu
ve süzüntünün asidik olmasını engellemek için amonyak birlikte atılır.
Proksimal tüpte süzüntünün hacmi azalır (Görsel 1.109).

Araştıralım-Paylaşalım
Aşırı miktarda deniz suyu yutmuş bir
insanın dolaşım ve boşaltım sisteminde
oluşan tepki mekanizmalarını araştırıp
sınıfınızda tartışınız.
(a) (b)

Görsel 1.109: Proksimal tüpün nefrondaki yeri (a) ve enine kesiti (b)

Henle kulpu, proksimal tüpten sonra düzleşerek devam eden kısım-
dır. Henle kulpunun inen kolu, ince geçirgen hücrelerden oluşmuştur.
Bilgi Notu
Mikrovilllus içermeyen hücreleri az miktarda mitokondri içerir. Bu yüz-
den metabolik aktiviteleri düşüktür. Hücreler aquaporin (akuaporin) Aquaporin: Hücre zarlarında, zar bo-
kanallları içerdiğinden su ozmozla geri emilir, bu yüzden nefrondaki yunca su moleküllerinin hızlı geçişini
sıvının ozmolaritesi (toplam çözünmüş madde konsantrasyonu) artar. sağlayan protein yapılı kanallardır.
ADH böbrekte suyun geri emilimini
Çıkan kolun kalın kısmındaki hücreler çok sayıda mitokondri içeren sağlar. Su geri emilimi aquaporinler
daha kalın yapılı hücrelerdir. Burada geri emilme devam eder. Suyun tarafından gerçekleştirilir. ADH’nin
geri emilimi durmuştur ancak tuzun bir kısmı geri emilir. Geri emilme hücre zarındaki reseptör moleküllere
difüzyon ve aktif taşıma ile gerçekleşir. Henle kulpunun çıkan kolunun bağlanması, böbrek hücrelerinin za-
alt kısmı ince, distal tüpe yakın kısmı kalın yapılıdır. Henle kulpunun rındaki aquaporin proteinlerinin sayı-
çıkan kolunda iyon kanalları olmasına rağmen su kanalları yoktur. Bu sının geçici olarak artmasına yol açar.
yüzden suya karşı geçirgen değildir. Henle kulpunun çıkan kolunda İlave kanallar, daha fazla suyu emerek
metabolik aktivitesi yüksek epitel hücreler bulunur (Görsel 1.110). idrar hacmini azaltır.
ADH üretimini önleyen ya da ADH
reseptör genini etkisiz hâle getiren
mutasyonlar, hücredeki kanal sayısını
azaltır. Hücrenin ADH cevabını engel-
ler. Ortaya çıkan bu bozukluk aşırı su
kaybına yol açarak çok miktarda sey-
reltik idrar oluşumuna neden olur. Bu
belirtiler Diabetes insipidus (Yunan-
cada ‘‘geçip gitmek’’ ve ‘‘tatsız’’ anla-
mında kullanılır.) hastalığına aittir. Bu
hastalık şekersiz şeker hastalığı olarak
da isimlendirilir.
(a) (b) (c) (ç)
Görsel 1.110: Henle kulpunun inen kolunun ince kısmı(a) ve hücre yapısı (b);
çıkan kolun kalın kısmı (c) ve hücre yapısı (ç)

199