Page 80 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite
P. 80
Fen Lisesi Biyoloji 11. Sınıf
Fakat tuz ve çözünmüş diğer küçük maddeler için kanal bulunma-
dığı için tuz ve çözünmüş maddelere geçirgenlik düşüktür. Süzülen
sıvının %20’si henle kulpundan geri emilir. Bu emilimin neredeyse
tamamı inen kolda gerçekleşir. Süzüntü burada su kaybettiğinden
çözünmüş madde konsantrasyonu artar. Konsantrasyonun en yük-
sek olduğu kısım, henle kulpunun dirsek kısmıdır.
c) Henle kulpunun çıkan kolunda geri emilim: Henle kulpunun çı-
kan kolunda, sodyum klorür ve potasyumun aktif olarak geri emilimi
sağlanır. Kalsiyum, magnezyum, bikarbonat gibi iyonların önemli
miktarları burada geri emilir. Henlenin çıkan kolu suya karşı geçirgen
değildir. Bunun sonucunda süzülen maddelerin geri emilimi devam
ederken suyun Henle kulpunda kalması distal tüpe doğru akan sü-
züntünün giderek seyreltik olmasına sebep olur.
UYARI ! Çevresindeki doku sıvısına göre proksimal tüp ve distal tüpün son
kısmındaki sıvı içeriği izotoniktir, Henle kulpunun dirsek kısmı hiper-
tonik, çıkan kolunun son kısmı ise hipotoniktir.
ç) Distal tüpte geri emilim: Bu kısımda suyun geri emilimi devam
eder. Sodyum klorür, kalsiyum, magnezyum, bikarbonat geri emi-
lir. Böbrek üstü bezinin kabuk bölümünden salgılanan aldosteron
+
+
hormonu sayesinde, distal tüpe K salgılanır, Na geri emilir. Böy-
+
+
lece vücut sıvılarının K ve Na konsantrasyonlarının ayarlanması
sağlanır. Distal tüpte su geri emilimi, hipofiz bezinin arka lobundan
salgılanan antidiüretik hormon (ADH) tarafından kontrol edilir.
Yüksek ADH düzeyinde tüpün bu bölümü suya karşı geçirgendir.
ADH yokluğunda ise suya geçirgenlik azalır. Bu özellik idrarın sey-
+2
reltilmesi veya yoğunlaştırılmasında önemlidir. Ca geri emilimi, D
vitamini etkisiyle gerçekleşir. Distal tüp boşluğunda, kontrollü ola-
+
rak H iyonu salgılanması ve bikarbonat iyonunun geri emilimi, vü-
cut sıvılarının pH değerinin düzenlenmesine katkı sağlar.
UYARI ! Alkol alınması ADH salınımını önler. Bu durum su geri emilimini
azaltarak çok miktarda su kaybına neden olur ve idrara çıkma sık-
lığını artırır.
d) İdrar toplama kanalında geri emilim: Süzüntünün havuzcuğa ta-
şınmasını sağlayan kanaldır. Süzüntü, nefronda ve idrar toplama ka-
nalında işlenerek idrara dönüşür. O yüzden bu kısım, idrarı işleyen
son yer olması nedeniyle idrarla atılacak çözünür maddelerin, vücut
dokularına geri emilecek maddelerin ve su miktarının ayarlanmasın-
da çok önemli rol oynar. Süzüntü, toplama kanalının epitel hücreleri
boyunca ilerlerken taşıma ve geçirgenlik, hormonlarla kontrol edile-
rek idrar yoğunluğu ayarlanır. Ozmotik basıncı yüksek olan doku sı-
vısına, toplama kanalından ozmozla su geçişi olur. Suya geçirgenlik
ADH düzeyi ile kontrol edilir. Toplama kanalı, öz bölgesinde üreye
geçirgendir. Kanalda üre yoğunluğu yüksek olduğundan ürenin bir
kısmı difüzyonla doku sıvısına oradan da kana geçer (geri emilir).
Tuzların geri emilimi aktif taşımayla gerçekleşir. Böylece doku sı-
vısındaki yoğunluk artar. Toplayıcı kanal epitel hücreleri buraya H
+
iyonu salgılayarak asit-baz düzenlenmesine katkıda bulunur. Böb-
rekte gerçekleşen tüm bu işlemler homeostazinin korunması için
oldukça önemlidir.
UYARI ! Sağlıklı bir insanda glikoz ve amino asitin tümü aktif taşımayla prok-
simal tüpte geri emilir. İdrar toplama kanalında difüzyonla bir miktar
üre geri emilir.
202
