Page 97 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Bölüm 7 Üreme Sistemi ve Embriyonik Gelişim

Yumurta Hücresinin Oluşumu (Oogenez)

Dişi bireylerde yumurta hücresinin gelişimi, embriyonik gelişim döne-
minde anne karnında başlar. Ergenlik dönemine kadar faaliyet göster-
meyen yumurtalıklar, bu dönemde hipotalamustan salgılanan gona-
dotropin (GnRH) hormonunun etkisiyle gelişir. Yumurtalıkta bulunan
yumurta ana hücrelerinden (oogonium, 2n kromozomlu), dişi üreme
hücresi olan yumurtanın (ovum, n kromozomlu) mayoz bölünme ile
oluşmasına oogenez denir. Oogenez, yumurta ana hücresinden (2n)
birincil oositin (2n) üretimi ile başlar. Ergenlikte folikül uyarıcı hormo-
nun (FSH) etkisiyle her ay, bir folikülde bulunan birincil oosit, mayoz
bölünmeye devam eder.

1. Yumurta ana hücreleri embriyonik dö-
2n Mitoz nemde mitoz bölünme ile birincil oo-
1 bölünme sit hücrelerini oluşturur. Folikülde yer
alan birincil oosit, mayoz bölünmeye
başlar ancak profaz I aşamasında bö-
lünme durdurulur. Birey ergenliğe geç-
tiğinde bu hücreler, folikülde koruyucu
Birincil hücreler ile çevrilidir.
2n oosit
hücresi

2 Mayoz I
2. Ergenlikte “Mayoz I”i tamamlayarak
ikincil oosit ve birincil kutup hüc-
resini oluşturur. Sitoplazma bölün-
mesinde ikincil oosit, sitoplazmanın
Birincil İkincil oosit çoğunu alır.
kutup hücresi Kutup hücreleri az sitoplazmalı işlevsiz
hücresi hücreler olarak oluştuğu için zamanla
kaybolur.
İkincil oosit, “Mayoz II” bölünmesine
Mayoz II başlar ancak metafaz II evresinde
bekler. İkincil oosit yumurtlama ile
yumurta kanalına bırakılır.

3. Bu kanalda bir sperm tarafından döl-
İkincil kutup lenecek olursa “Mayoz II” kaldığı yer-
hücresi 3 den devam eder. Döllenmiş ikincil oosit
mayozu tamamlar daha sonra yumurta
ve sperm çekirdeği kaynaşır. Eşit ol-
mayan sitoplazma bölünmesi nedeniy-
le bol sitoplazmalı döllenmiş yumurta
ve az sitoplazmalı ikinci kutup hüc-
resi oluşur. İşlevsiz kutup hücresi za-
manla kaybolur.

Görsel 1.117: Oogenez (Yumurtanın oluşumu)

Yumurtlama sonrası serbest bırakılan ikincil oosit, döllenmez veya
oogenezi tamamlamazsa rahimden servikse geçer ve vajinadan dışa-
rıya atılır. Dişilerde her birincil oosit sadece bir yumurta (ovum) oluş-
turabilir.

10. sınıf biyoloji dersi, “Hücre Bölünmeleri” ünitesi, “Mayoz
Hatırlatma Bölünme ve Eşeyli Üreme” konusundaki bilgilerinizi hatırla-
manız, bu bölümü anlamanızı kolaylaştıracaktır.

219