Page 29 - Fen Lisesi Biyoloji 12 | 3.Ünite

3. Bitki Biyolojisi Bitki Biyolojisi 3.
Ünite Ünite

2. BİTKİLERDE MADDE TAŞINMASI

Bitkiler fotoototroftur. Bitkiler fotosentez ile inorganik maddelerden organik madde sentezi yapar.
Yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmek ve hücreler arası madde iletimini sağlamak için iki yol kullanır.
Bunlardan ilki, kök ile topraktan alınan su ve minerallerin ksilemle bitkinin üst kısımlarına taşınmasıdır.
İkincisi ise fotosentez sonucu üretilen organik besinlerin floem ile bitkinin diğer kısımlarına taşınması-
dır.

2.1. Su ve Minerallerin Taşınması
Bitkiler, ihtiyaç duydukları inorganik maddeleri ya havadan ya da topraktan alır. Havadan çoğu zaman CO ve O 2
2
gibi gazları alır. Bitkiler, su ve suda çözünmüş mineral tuzlarını ise topraktan kökleri ile alır ve bitkinin diğer kısımla-
rına iletir. Topraktan alınan su, bitkilerde gerçekleşen fotosentezde kullanılan en önemli maddelerden biridir. Bitkiler,
kökleri ile su ve suda çözülmüş mineralleri topraktan alır. Ayrıca su, çözücü özelliği ile minerallerin alınmasını ve
bitkide taşınmasını sağlar.

Köklerde Su ve Mineral Emilimi
Kökte emici tüy denilen uzantılar bulunur. Bu uzantılar epidermis hücrelerinin toprak içine doğru
oluşturduğu yapılardır. Emici tüyler, yüzey alanını artırdığı için su ve mineral emilimini artırır. Bu hüc-
relerin iç yoğunluğu ortam yoğunluğuna göre çok daha fazla olabilir. Örneğin kök hücrelerinde K iyonu,
+
topraktaki yoğunluğundan yüzlerce kat fazla olabilir. Bu durum, suyun pasif taşıma ile kök hücrelerine
geçişine imkân sağlar.
Topraktan emilen su ve minerallerin ksileme kadar iletilmesi, iki yolla gerçekleşir. Bu yollardan ilki, suyun emici
tüylere girip hücreden hücreye aktarılarak ksileme kadar taşınmasıdır. İkincisi ise hücreye girmeden hücre çeperleri
ve çeperlerin çevresinde bulunan hücreler arası boşlukta taşınmasıdır. Çeperlerden alınan su ve mineraller endoder-
miste bulunan ve suya geçirgen olmayan ‘‘kaspari şeridine’’ kadar gelir. Burada hücre içerisine girip hücreden hücreye
aktarılarak ksileme kadar taşınır (Görsel 3.54). Su ve minerallerin alımı bu yolla daha hızlı olur. Kökte su, osmoz ve
difüzyon (yayınma) ile K iyonu, aktif taşıma ile alınır.
+

Endodermis Kaspari şeridi
Hücreler arası boşlukta
taşındığı yol

Emici tüy Bir hücreden diğer
hücreye geçiş

Kaspari şeridi
Suyun çeperler arası boşlukta
emildiği yol
Suyun hücrelerden emildiği yol

Trake

Kök Tüyü

Epidermis Temel doku Endodermis

Görsel 3.54: Kökün enine kesitinde suyun emilerek ksileme taşınması

139