Page 33 - Fen Lisesi Biyoloji 12 | 3.Ünite

3. Bitki Biyolojisi Bitki Biyolojisi 3.
Ünite Ünite

2.2.1. Kök Basıncı
Terlemenin düşük olduğu zamanlarda, özellikle
geceleri, kök hücreleri mineralleri ksileme doğru ak-
tif taşıma ile taşır. Bu sırada endoderm de mineralle-
rin geri çıkmasını engeller. Ksilem de fazla mineral
iyonlarından dolayı içindeki ozmotik basıncı artırır
ve suyun temel dokudan ksileme doğru akmasını sağ-
lar. Fazla iyon yoğunluğundan dolayı suyun ksilemde
yukarı doğru itilmesini sağlayan basınca kök basıncı
denir.
Bitki, ihtiyacı olan mineralleri su ile topraktan alır.
Fazla suyu yaprak kenarlarındaki hidatotlardan atar.
Bu olaya gutasyon denir. Gutasyonda terlemeden
farklı olarak su ile birlikte minerallerin atılması da söz
konusudur. Çilek, çimen gibi küçük bazı otsu çift çe-
nekli bitkilerde görülebilen bir olaydır (Görsel 3.59).
Kök basıncı bitkide ksilem öz suyunun birkaç metre
yükselmesini sağlar. Ksilem öz suyu kök basıncı ile
yukarı doğru itilirken terleme ve kohezyon kuvveti ile
yapraklara doğru çekilir

2.2.2. Kılcallık Görsel 3.59: Testere dişli aslan pençesi yaprağında gutasyon
Giderek daralan ksilem boruları içerisinde ilerler-
leyen su ile ksilem boruları arasında gerilim artar. Suyun hidrojenleri ile ksilem çeperleri birbirini çeker. Görsel
3.60’ta olduğu gibi bir beher içerisine farklı çaplarda her iki ucu açık cam borular yerleştirildiğinde su borular içerisin-
de bir miktar yükselir. Çapı en küçük olan borudaki suyun yükselişi diğerlerine göre daha fazladır. Buna göre kılcallık
olayında ksilemin çapı ne kadar küçükse su boru içerisinde o kadar çok yükselir. Bu yükseliş, kök basıncı ve terleme
kohezyon kuvveti etkisi ile oluşan yükselişe göre çok daha düşük ölçüde kalır (Görsel 3.60).

Görsel 3.60: Farklı çaptaki borularda kılcallıkla suyun yükselmesi

143