Page 34 - Fen Lisesi Biyoloji 12 | 3.Ünite

3. Bitki Biyolojisi Bitki Biyolojisi 3.
Ünite Ünite

2.2.3. Terleme ve Kohezyon Gerilim Teorisi
Ksilem öz suyunun yapraklara kadar taşınmasındaki en büyük etki, terleme ve kohezyon gerilim teorisi ile açıkla-
nır. Bitkilerde su kaybı iki olayla gerçekleşir. Bunlar; fotosentez sırasında suyun kullanılması ve yapraklardaki stoma
adı verilen gözeneklerden suyun gaz hâlinde atılmasıdır. Stomada gerçekleşen bu olaya terleme denir. Stomanın altın-
daki boşluğa komşu olan hücrelerden suyun terleme ile kaybedilmesi, bu hücrelerde suyu komşu hücrelerden çekecek
bir ozmotik basınç oluşturur. Komşu hücreler ksilemden su emince ksilem içerisinde negatif bir basınç oluşur. Bunun
neticesinde su kökten yukarı doğru emilir (Görsel 3.61). Aynı tür moleküllerin birbirine uyguladığı çekim kuvvetine
kohezyon denir. Bu kuvvet suyun, bitkinin en üst kısımlarına kopmayan bir sütun hâlinde çıkmasına da katkı sağlar.
Suyun, bitkinin üst kısımlarına kadar taşınmasına, farklı moleküller arasındaki çekim kuvveti olan adhezyon da etki
eder. Su ksilem içerisinde birbirine kohezyon kuvveti ile bağlı iken ksilem çeperlerinin iç yüzeyine de adhezyon kuv-
veti ile tutunur.
Terleme, yapraklarda bulunan stomalar ile kontrol edilir. Terlemeyle kaybedilen su kökten emilerek yerine konur.
Stomalar, kurak ve susuz mevsimlerde absisik asitin etkisi ile kapanarak su kaybını önler.

Ksilem öz suyu
Mezofil hücresi
Stoma
Atmosfer

Terleme Su molekülleri

Suyun ksilemde taşınma yönü Ksilem hücreleri Adhezyon

Hücre çeperi
Hidrojen bağlarıyla
kohezyon

Adhezyon, kohezyon ve kılcallık

Emici tüy
Toprak
Su molekülü

Suyun topraktan emilimi

Görsel 3.61: Bir ağaçta suyun taşınma mekanizması

144