Page 51 - Fen Lisesi Fizik 10 | 1.Ünite

1. ÜNİTE ELEKTRİK VE MANYETİZMA

MERAKLISINA

Görsel 1.70: Deniz kaplumbağası

Bu konuda yapılan deneyler ile bazı memeli türlerinin de Dün-
ya’nın manyetik alanına tepki verdikleri ortaya çıktı. Örneğin Al-
manya’daki Duisburg-Essen (Düsburg Essin) Üniversitesi Biyo-
loji Fakültesinden Hynek Burda (Hünek Buada) ve Sabine Begall Görsel 1.72: Bazalt kayaları
(Zabine Bigıl), uydu görüntüleri üzerinden yaptıkları araştırmada
hayvanların büyük bölümünün hangi kıtada olurlarsa olsunlar ot- Dünya’nın manyetik alanı son
larken ya da dinlenirken bedenlerini kuzey güney yönünde hiza- 1 milyon yıl içinde birçok kere yön
değiştirmiştir. Bunun için gerek-
ladıklarını tespit etti. Ayrıca köpeklerin de dışkılarken kuzeye ya li kanıtı demir içeren bir çeşit taş
da güneye döndüklerine işaret eden çok sayıda araştırma vardır. olan bazalt vermektedir.
Görsel 1.70’te görülen deniz kaplumbağaları da yumurtlamak için Görsel 1.72’de görülen bazalt
seçtikleri kumsalları manyetik alana göre belirler. taşı okyanus tabanındaki volkanik
Dünya’nın manyetik ala- fışkırmalarla ortaya çıkar. Lavlar
soğurken bazalt katılaşır ve yerin
nı, yer yüzeyinin zararlı rad- manyetik alanı yönünde şekil alır.
yasyonlardan korunması Bu taşların farklı yöntemlerle yaş-
bakımından da önemlidir. ları belirlenerek manyetik alanın
Dünya’nın manyetik alanı, periyodik olarak yön değiştirmesi
saniyede 300-400 km hızla hakkında kanıtlar toplanmış olur.
Güneş’ten kopup gelen iyo- (Komisyon tarafından yazılmıştır.)
nize olmuş parçacıklardan
oluşan Güneş rüzgârlarını
Görsel 1.71’deki gibi püs- SIRA SİZDE
Görsel 1.71: Dünya’nın manyetik kuşakları
kürtür. Tatlı suda doğup tuzlu suda
ÖRNEK büyüyen somon balıklarının, ok-

Tam ortasından tavana asılan çubuk yanusta binlerce km yol katettik-
Tavan
mıknatıs yer doğrultusuyla belli bir açı ten sonra tatlı su kaynağına geri
yapacak şekilde konumlanmıştır. döndükleri bilinmektedir.
Buna göre çubuk mıknatısın bu Somon balıklarının bu yol-
şekilde konumlanmasının sebebi culuğu gerçekleştirebilmesini

Yer doğrultusu nedir? nasıl açıklarsınız?
Mıknatısın doğrultusu

ÇÖZÜM

Çubuk mıknatıs tıpkı pusula iğneleri gibi Dünya’nın manye-
tik alanı doğrultusunda konumlanır. Dolayısıyla çubuk mıknatısın
doğrultusu Dünya’nın manyetik alan doğrultusundadır. Çubuk
mıknatısın eğik durmasının sebebi de mıknatısın asıldığı yerde
Dünya’nın manyetik alanının yeryüzüne paralel olmadığıdır.

61