Page 48 - Fen Lisesi Fizik 10 | 1.Ünite

1. ÜNİTE ELEKTRİK VE MANYETİZMA

ABD, Türkiye, Yunanistan, Almanya, İspanya, Portekiz, Hırvatis-
tan, İsviçre, Kanada ve Avustralya gibi birçok ülkede bal arılarının gi-
zemli bir biçimde ortadan kaybolması araştırmalara konu olmuştur.
Yapılan ilk araştırmalar arı ölümlerinin ardında elektrik ve manyetik
alanların olumsuz etkilerinin olabileceğini göstermiştir. Uzmanlar cep
telefonlarının, baz istasyonlarının ve yüksek gerilim hatlarının yaydı-
ğı manyetik alanların arıların yön bulma yeteneklerini tamamen çö-
kerttiğini açıkladı. Teknoloji kullanımının yüksek olduğu yerlerde arı
ölümlerinin çok olması bu alanların yoğun olmasına bağlanmaktadır.
Çevreci zooloji profesörü Dr. Sainudeen Pattazhy’nin (Sanuden
Patazi) yaptığı araştırma, cep telefonlarının çiçeklerin özünü toplayan
işçi arıların ölümüne neden olduğunu gösterdi. Hindistan’ın Kerala
eyaletinin çeşitli noktalarında yapılan arı kovanı ölçümlerinde arıların
azaldığı belirlendi. Patthazhy’nin yaptığı bir deneyde, bal kovanının
yanına yerleştirilen cep telefonunun koloniyi 5-10 gün içinde dağıttı-
ğı ortaya çıktı. Cep telefonunun yaydığı manyetik alan nedeniyle işçi
arıların kovana dönemedikleri gözlemlendi.

BİLGİ 1.4.2. Dünya'nın Manyetik Alanı

Dünya’nın manyetik alanına Bir mıknatıs tam ortasından bir iple bağlanıp herhangi bir yere
ilişkin simülasyona aşağıdaki ka- asıldığında bir süre sonra belli bir doğrultuyu gösterir. Asılan mıkna-
rekoddan ulaşabilirsiniz. tısın sürekli belli bir doğrultuya yönelmesi, mıknatısın bir manyetik
alan etkisinde kaldığını gösterir. Bu alan Dünya’nın manyetik alanı-
dır. Dünya’nın manyetik alanıyla ilgili farklı görüşler vardır. "Dünya’nın
manyetik alanının kaynağı, Dünya’nın merkezindeki sürekli yük ha-
reketlerinin oluşturduğu akımlardır." görüşü yaygındır.

Sapma açısı
Coğrafi kuzey
Manyetik güney

Ekvator

Manyetik eksen

Görsel 1.66: Dünya’nın manyetik ve coğrafi kutupları
Dünya’nın manyetik alanının çizgilerini bir pusula yardımıyla
modelleyebiliriz. Çünkü pusula ibresi de bir mıknatıstır. Bir pusula
yardımıyla Dünya’nın herhangi bir noktasından yola çıkarak pusula
ibresinin kuzeyi yönünde sürekli gidilirse yaklaşık Kuzey Kutbu’na
varılır. Pusula ibresinin sürekli kuzey güney doğrultusunda yönelme-
si Görsel 1.66’da görüldüğü gibi sanki Dünya’nın içinde bir çubuk

58