Page 44 - Fen Lisesi Fizik 10 | 1.Ünite

1. ÜNİTE ELEKTRİK VE MANYETİZMA

SIRA SİZDE ÖRNEK
Yatay düzlemde sabitlenmiş T İp Şekildeki gibi yerleştirilen özdeş mıknatıslardan
özdeş mıknatıslardan eşit uzak- biri tavana asılmış olup ipteki gerilme kuvvetinin bü-
lığa konulan demir bilye serbest yüklüğü T’dir.
bırakılıyor. Tavana bağlanan ip biraz kısaltılırsa ipteki
d gerilme kuvvetinin büyüklüğü nasıl değişir?

Yer

ÇÖZÜM
Zıt kutuplu mıknatısların birbiri-
Tˈ
T ne uyguladıkları çekme kuvvetinin
(manyetik kuvvet) büyüklüğüne F ,
M
G ağırlıklarının büyüklüğüne de G
G
Buna göre bilyenin hareketi denilirse ipte oluşan gerilmenin
için ne söylenir? F M F ˈ büyüklüğü T için aşağıdaki bağıntı
M
-F yazılır.
M -F ˈ
M T = F +G
M
İp kısalınca mıknatıslar birbi-
rinden uzaklaşır ve manyetik kuv-
Yer Yer vetin büyüklüğü azalarak F ' olur.
M
Dolayısıyla ipteki gerilme kuvveti-
SIRA SİZDE nin büyüklüğü de azalarak T' olur.
Sabitlenmiş U mıknatısının T' = F '+G
M
yanlarına ve içine, tam ortaların- F > F ' ise T >T' olur.
M

M
dan geçen birer mille sabitlenmiş
özdeş K, L ve M pusula iğneleri 1.4. AKIM VE MANYETİK ALAN
yerleştirilmiştir.
1.4.1. Üzerinden Akım Geçen Düz Bir Telin
Manyetik Alanı
1 2 1 2 1 2
Elektrik akımı ile manyetizma arasındaki ilişki ilk defa Danimarkalı
bilim insanı Hans Chiristian Ørsted (Hans Kristiyan Örşted) tarafın-
dan yapılan basit bir gösteri deneyinde gözlenmiştir. Deney sırasında
L
akım taşıyan telin yakınında bulunan pusulanın saptığı görülmüştür.
K M
DENEY 1.6
Amaç
Akım taşıyan bir telin oluşturduğu manyetik alanın incelenme-
sini ve nelere bağlı olduğunu kavrayabilme
Buna göre pusula iğneleri
serbest bırakıldığında pusu- Araç Gereç
la iğnelerinin kutupları hangi • Bir adet pusula
yöne doğru döner? • Bir adet güç kaynağı
• Bir adet anahtar
• 20 cm uzunluğunda iletken tel
• Bağlantı kabloları
• Bir adet ders kitabı
• İki adet takoz

54