Page 43 - Fen Lisesi Fizik 10 | 1.Ünite

1. ÜNİTE ELEKTRİK VE MANYETİZMA

İki mıknatıs yan yana getirildiğinde manyetik alanları etkileştiğin- BİLGİ
den Görsel 1.55.a’daki gibi birbirine karşı kuvvet uygular. Temas ge-
rektirmeyen bu kuvvete manyetik kuvvet denir. Manyetik kuvvetin
etkisiyle Görsel 1.55.b’deki gibi zıt kutuplar birbirini çekme, aynı ku-
tuplar birbirine itme kuvveti uygular.

Görsel 1.56: Mıknatıs kutupları
Görsel 1.56’da görüldüğü gibi
bir çubuk mıknatıs birden fazla
parçaya ayrılacak olursa her bir
parça S ve N olmak üzere çift ku-
tuplu bir mıknatıs olmaya devam
eder. Diğer bir deyişle yalnız S ya
da yalnız N kutbundan oluşan tek
F -F
kutuplu bir mıknatıs elde etmek
hiçbir biçimde mümkün değildir.
-F F

BİLGİ
Görsel 1.55: Mıknatıslarda manyetik alan ve manyetik kuvvet
Mıknatıslar arasındaki itme ve çekme kuvvetleri; mıknatısların ku- Mıknatısların çekme ya da itme
tup şiddetine, mıknatıslar arasındaki uzaklığa ve mıknatısların bulun- kuvveti mıknatısların büyüklüğüne
duğu ortama bağlı olarak değişir. Manyetik kuvvet; manyetik alanın değil kutup şiddetine bağlıdır.
büyüklüğü ile doğru orantılı, mıknatısların kutupları arasındaki uzaklı-
ğın karesi ile ters orantılıdır. Bu itme ve çekme kuvvetleri eşit büyük-
lükte ve zıt yönlüdür. Bu durum kutuplarda daha etkilidir. Kuvvetlerin
eşit büyüklükte ve zıt yönlü olması sadece mıknatıslar arasında değil BİLGİ
mıknatısların demir, nikel, kobalt gibi manyetik maddelerle çekim et-
kisinde de geçerlidir. Mıknatısların çekme ve itme
kuvvetine ilişkin simülasyona aşağı-
ÖRNEK daki karekoddan ulaşabilirsiniz.

Manyetik alan çizgileri ve yönleri gösterilen mıknatıslar aynı
düzlemde yer almaktadır.

Buna göre bu mıknatısların X, Y, Z, T uçları hangi kutup-
ları temsil eder?

ÇÖZÜM
Manyetik alan çizgileri mıknatısın N kutbundan çıkıp S kutbu-
na doğru olduğu için soruda verilen semboller mıknatıs kutupla-
rıyla aşağıdaki gibi eşleşir.

X Y Z T

S S N S

53