Page 46 - Fen Lisesi Fizik 10 | 1.Ünite

1. ÜNİTE ELEKTRİK VE MANYETİZMA

MERAKLISINA İletken telin üst üste sık sarılma-
sıyla ve akım şiddetinin artmasıyla
birim alandaki manyetik alan şiddeti
artar. Dolayısıyla daha güçlü bir mık-
natıs elde edilmiş olur.
Elektromıknatıslar günlük hayat-
ta çamaşır makinesi, saç kurutma Görsel 1.60: Kapı zili
makinesi, vantilatör gibi cihazların
içindeki elektrik motorlarında; Görsel 1.60’ta görülen kapı zili, kapı
otomatikleri, hoparlör gibi düzeneklerde; hızlı trenlerde, metal hurda
taşıyan vinçlerde; ses ve görüntü iletiminde; gerilim alçaltıp yüksel-
Görsel 1.59: Maglev treni
ten trafolarda ve adaptörlerde kullanılır. Elektrikle çalışan araçların
Maglev sözcüğü manyetik hemen hemen hepsinde elektromıknatısın bulunduğu söylenebilir.
olarak havada tutma, yükseltme Ayrıca elektromıknatıslar iki nokta arasındaki potansiyel farkı ölçen
anlamına gelen İngilizce Magne- voltmetrelerin ve akım ölçmede kullanılan ampermetrelerin yapımın-
tic Levitation (Manyetik Leviteyşın) da kullanılır.
sözcüklerinin kısaltılmasından tü-
retilerek bir tren türüne isim olarak
verilmiştir. Bu trenler basit mıknatıs DENEY 1.7
uygulamalarının tren ile raylara uy- Amaç
gulanması esasına göre yapılmış- Akım taşıyan bir telin oluşturduğu manyetik alan çizgilerini
tır. Bu sistemde raylara ve trene
yerleştirilen aşırı derecede soğu- gözleyebilme
tulmuş elektromıknatıslar (süpe- Araç Gereç
riletken mıknatıslar) sayesinde iki
manyetik kutup arasındaki çekme • Bir adet güç kaynağı
ve itme kuvvetinden yararlanılmış, • Bir adet reosta
trenin manyetik rayların sadece • Bir adet anahtar
birkaç santim üstünde adeta ha- • 20 cm’lik iletken tel
vada asılı durması sağlanmıştır. • Bağlantı kabloları
Maglev trenlerinin en önemli özel-
liği makinisti olmadan bilgisayar • A4 ebadında kâğıt
gözetimi altında çalışabilmesi ve • Bağlantı ayakları
yaklaşık 500 km/h hıza ulaşabil-
mesidir. Yönerge
(Komisyon tarafından yazılmıştır.) 1. Ortasından tel geçirilmiş
gergin bir kâğıdı yere
paralel şekilde tutarak
yandaki devreyi oluştu-
runuz.
2. Demir tozlarını kâğıdın
üzerine yavaş yavaş her
DEĞERLENDİRME SONUÇLARI
tarafına dağılacak biçim-
de serpiştiriniz.
3. Gerilimi yaklaşık 6 V’a ayarlayıp anahtarı kapatarak demir
tozlarının hareketini gözlemleyiniz.
4. Reosta yardımıyla akım şiddetini yavaş yavaş artırarak demir
tozlarındaki değişimi tekrar gözleyiniz.

Değerlendirme
1. Anahtarı kapattığınızda demir tozları nasıl şekil alır?
2. Demir tozlarının gözlemlediğiniz şekli almasının sebebi nedir?
3. Akımın arttırılmasıyla demir tozlarının aldığı şekil arasında nasıl
bir ilişki vardır?

56