Page 47 - Fen Lisesi Fizik 10 | 1.Ünite

1. ÜNİTE ELEKTRİK VE MANYETİZMA

Görsel 1.61’de görüldüğü gibi BİLGİ
manyetik alan vektörü (B), hangi nok-
B
1
B tada bulunuyorsa o noktadan geçen
2
manyetik alan çizgilerine teğettir. Bu
yüzden manyetik alan vektörüyle
manyetik alan çizgileri birbirini asla
kesmez. Telin merkezinden uzaklaşıl-
dıkça manyetik alan çizgileri seyrek-
leşmeye, telin merkezine yaklaştıkça
Görsel 1.61: Akım geçen telde
manyetik alan yönü sıklaşmaya başlar. Bu da manyetik
alanın telin merkezinden uzaklaşıldık-
ça şiddetinin azaldığını gösterir. Telin
çevresinde oluşan manyetik alan,
vektörel bir büyüklük olup bu alanın
yönü sağ el kuralı ile bulunur. Sağ el Görsel 1.65: Manyetik alan vektörü
kuralı manyetik alanın yönünü buldu-
ran kullanışlı bir yöntemdir. Görsel 1.65’te görüldüğü gibi
B sayfa düzleminin içine doğru olan
Görsel 1.62’de görüldüğü gibi sağ manyetik alan vektörleri sem-
el başparmağı akımın yönünü göste- bolüyle, sayfa düzleminin dışına
recek biçimde tel avuç içine alınır ve
Görsel 1.62: Sağ el kuralı doğru olan manyetik alan vektör-
tel çevresinde bükülen dört parmağın leri ise sembolüyle gösterilir.
yönü, manyetik alanın dolanım yönü- (Bu gösterimler ilerleyen yıllarda
nü gösterir. manyetik alanların vektörel işlem-
Üzerinden akım geçen bir telin lerinde kullanılacaktır.)
etrafında manyetik alan oluştuğu bil-
gisinden yola çıkarak günlük hayatta
kullandığımız bütün elektrikli araçların
manyetik alan kaynağı olduğu söy-
Görsel 1.63: Akım geçen telin
lenebilir. Hatta en çok saç kurutma
manyetik alanı
makinelerinin ve ütülerin manyetik alan yaydığı bilinmektedir. Ayrıca
açık durumdaki bilgisayarlar ve insanların ellerinden düşürmediği cep NELER ÖĞRENDİK?
telefonları da manyetik alan kaynağıdır.
Üzerinden akım geçen bir tel ile
Yukarıdaki deneyde demir tozlarının aldığı şekle dikkatle bakılacak ilgili olarak
olursa üzerinden akım geçen telin çevresinde Görsel 1.63’teki gibi iç
içe geçmiş halkalardan oluşan manyetik alan çizgilerinin belirdiği gö- I. Etrafında halkalar şeklinde man-
rülür. Akım şiddeti artıkça bu çizgilerin daha belirgin duruma gelmesi, yetik alan oluşur.
manyetik alanın akımla doğru orantılı olduğunu gösterir. II. Demir çekirdeklere sarılarak
Elektromıknatısın kullanıldığı alanlara bakıldığında elektrik akımının elektromıknatıs olarak kullanılır.
manyetik etkisinin teknolojik bakımdan günümüzde çok önemli oldu- III. Zararlı etkileri vardır.
ğu söylenebilir. Buna karşın manyetik alanın zararlı etkileri de vardır.
Özellikle Görsel 1.64’teki gibi yüksek gerilim hatlarının yaydığı elekt- yargılarından hangileri doğru-
rik alanların ve manyetik alanların (elektromanyetik dalgaların) canlılar dur?
üzerinde olumsuz etkileri vardır. Örneğin manyetik alanların insanlar
üzerinde yorgunluk hissi,
stres, baş ağrısı, dikkat ek-
sikliği gibi kısa süreli; kalp
rahatsızlıkları, beyin kan-
seri, hafıza kaybı, işitme
bozuklukları gibi uzun sü-
reli olumsuz etkileri tespit
edilmiştir.

Görsel 1.64: Yüksek gerilim hatları

57