Page 23 - Fen Lisesi Fizik 9 | 3. Ünite

3� 4� Sürtünme Kuvveti ve Değişkenleri

Temas eden yüzeyler birbiri üzerinden kayarak hareket ettirilmeye çalışıldığında ortaya çıkan kuvvete sür-
tünme kuvveti denir. Sürtünme kuvveti vektörel bir büyüklüktür, f s ile gösterilir ve birimi Newton (N)'dur.
Sürtünme kuvvetinin yönü genellikle hareketin veya hareket ihtimalinin olduğu yönün tersidir.

Sürtünme kuvvetinin büyüklüğünü yüzeyleri birbirine bastıran
kuvvet ile yüzeyin cinsi belirler. Bir taşın buz üzerindeki hareketi ile
F beton üzerindeki hareketinin farklılığı yüzeyin cinsinden kaynakla-
nır. Üzerinde mobilya olan bir halıyı hareket ettirmek için gereken
kuvvetle, üzeri boş bir halıyı hareket ettirmek için gereken kuvvetin
farklı olması da halıyı zemine bastıran kuvvetin farklılığındandır.

Şekil 3.13’deki kişi sandığı hareket ettirmek için kuvvet uyguladığın-
f s
da zemin de sandığın hareketini engellemek için zıt yönde kuvvet
Şekil 3�13: Sürtünme kuvveti uygulamaktadır F 2 f s şartı sağlanmadan cisim hareket edemez.
(Kuvvet diyagramında tüm kuvvetler gösterilmemiştir.)

Durgun cisme uygulanan sürtünme kuvveti ile hareketli cisme uygula-
nan sürtünme kuvveti aynı değildir. Cisim harekete başlamadan önceki
sürtünme kuvvetine statik sürtünme kuvveti ( f s); hareket başladıktan
sonraki sürtünme kuvvetine ise kine- f (N)
tik sürtünme kuvveti (f k) denir. Kine- sürtünme
MERAKLISINA tik sürtünme kuvveti statik sürtünme
Ayrılmayan Kitaplar konulu video kuvvetinden daima daha küçüktür f s
( f k 1 f s).
f
k
Uygulanan kuvvet arttıkça sürtünme
kuvveti de artmakta, hareket başladık-
tan sonra azalıp f k değerinde sabitlen- F(N)

mektedir (Şekil 3.14). Şekil 3�14: Sürtünme kuvveti grafiği

ETKİNLİK KÖŞESİ

Uygulamanın Adı: Statik mi? Kinetik mi?
Süre: 40 dk.
Mekân: Sınıf ortamı
Amaç: Sürtünme kuvvetinin bağlı olduğu değişkenleri analiz etmek. Statik ve kinetik sürtünme kuvvet-
lerini karşılaştırmak
Araç ve gereçler: İnternet bağlantılı bilgisayar, kâğıt, kalem

İşlem Basamakları:
• Sürtünme kuvveti konulu simülasyona ulaşmak için kitabınızı pdf dosyası üzerinden açınız ve ekran
görüntüsüne tıklayınız.

• Simülasyonda sürtünmeli bir yüzeyde hareket edebilen kütle görünmektedir. Kütleye dışarıdan uy-
gulanan kuvvet (F), statik sürtünme kuvveti ( f s) ve kinetik sürtünme kuvveti (f k) olarak gösterilmek-
tedir.
• Simülasyonun “Uygulama” başlığını inceleyiniz.
• Etkinlikte kütle, statik sürtünme katsayısı, kinetik sürtünme katsayısı değerlerini değiştirip elde edi-
len veriler tablolara kaydedilerek ilerlenecektir.

77