Page 20 - Fen Lisesi Kimya 10 | 2. Ünite

Örneğin aşağıda verilen aynı ortamdaki maddelerin kaynama ve don-
maya başlama sıcaklıkları karşılaştırıldığında

100 mL su 75 mL su 100 mL su
10 g NaCI 9 g NaCI 5 g NaCI
50 mL saf su

I II III IV

Verilen örneklerde 100 mL suya göre çözünen NaCI miktarı ve saf su
karşılaştırıldığında ll > l > lll > lV olur. Bu nedenle;
Kaynama noktaları: ll > l > lll > lV
Donma noktaları: lV > lll > l > ll şeklinde olur.

Yarı geçirgen zarla ayrılmış derişimleri farklı çözeltilerde, derişimi az
olan çözeltiden derişimi fazla olan çözeltiye çözücü moleküllerinin geç-
mesi olayına osmoz denir. Kaptaki yükseklikleri aynı olan bir çözelti ile
saf çözücü birbirinden yarı geçirgen bir zar ile ayrılırsa bir süre sonra,
çözücü moleküllerinin çözelti tarafına geçerek çözeltiyi seyrelttiği ve çö-
zelti seviyesinin yükselmesine neden olduğu görülür. Bunun nedeni saf
çözücünün birim hacminde çözeltinin birim hacmine göre daha çok çözü-
cü molekülü bulunmasıdır. Bu dengesizliği gidermek için saf çözücüden
çözeltiye çözücü molekülleri geçer. Çünkü maddeler, derişimleri büyük
olan yerden küçük olan yere doğru kendiliğinden geçme eğilimindedir. Bu
geçiş bir denge kuruluncaya kadar devam eder.
Çözelti üzerine bir basınç uygulayarak bu geçişi yavaşlatmak, net ge-
çişi durdurmak ve hatta tersine döndürmek mümkündür. Saf çözücüden
çözücü moleküllerinin geçişinin önlenebilmesi için çözelti üzerine uygu-
lanması gereken basınca osmotik basınç denir. Bitkilerde su, köklerden
yukarıya osmotik basınç ile taşınır (Görsel 2.13).
Yarı geçirgen zar (membran) seçici geçirgenlik özelliği sayesinde, çok
küçük parçacıkların bile geçişine izin vermez. Tüm canlı hücrelerinin dış
Görsel 2.13: Bitkilerde suyun kökler-
den yukarı doğru taşınması osmotik çeperleri aslında yarı geçirgen bir zardır. Osmoz birçok biyolojik sistemde
basınçla sağlanır.
çok önemli rol oynar. Örneğin bitkilerde suyun yapraklara kadar iletilmesi,
hücrelere su giriş ve çıkışı gibi olaylarda osmoz olayı gerçekleşir. Tuzlu
suya basınç uygulanırsa ters osmoz işlemi gerçekleşir. Ters osmozla de-
niz suyundan içme suyu elde edilir (Görsel 2.14).

Su Su

Görsel 2.14: Osmoz ve ters osmoz

90