Page 6 - Fen Lisesi Kimya 10 | 2. Ünite

2.2.2. Moleküler Düzeyde Çözünme Süreci
Bütün maddeler suda çözünür mü? Maddelerin suda çözünmesi ne-
lere bağlıdır? Suda çözünmeyen maddeler farklı çözücülerde neden çö-
zünür?
Maddelerin birbiri içinde çözünmesi iyonik ya da moleküler olarak ger-
çekleşir. Maddelerin iyonik ya da moleküler olarak çözünme sürecini mad-
BİLGİ KUTUSU
delerin yapısı ve dolayısıyla aralarında oluşturdukları etkileşimler belirler.
Çözücünün su olması duru-
munda çözünen madde ta-
a) Tanecikler Arası Etkileşimler ve Çözünme Olayı
neciklerinin H O molekülleri
2
tarafından sarılmasına hid- Bir maddenin bir çözücü içinde çözünüp çözünmediğini tanecikler ara-
sı etkileşim kuvvetleri belirler. Tanecikler arası etkileşimler, maddelerin
rasyon, su dışındaki bir çö-
türüne göre değişir. Maddelerin birbiri içinde çözünmesi türler arası zayıf
zücü tarafından sarılmasına
etkileşimlere bağlıdır. Çözünme sürecinde çözücü ve çözünen arasında;
solvasyon denir. Hidrasyon
hidrojen bağları, dipol-dipol, iyon-dipol, iyon-indüklenmiş dipol, dipol-in-
ve solvasyona sıvı sarılım da
düklenmiş dipol, indüklenmiş dipol-indüklenmiş dipol etkileşimleri (Lon-
denir.
don kuvvetleri) oluşabilir.
İyonik bileşikler polar maddelerde çözünürken iyonik bileşikler ve po-
lar moleküller arasında iyon-dipol etkileşimi oluşur. Örneğin iyonik bileşik
+
olan NaCl’ün Na ve Cl¯ iyonları ile polar molekül olan H O’un kısmi yük-
2
leri arasında iyon-dipol etkileşimi oluşur (Görsel 2.2 ve 2.3).

Görsel 2.2: NaCI’ün suda çözünmesi Görsel 2.3: NaCI ve H O arasında oluşan
2
iyon-dipol etkileşimleri

Polar moleküllerin polar moleküllerde çözünmesi sürecinde dipol-dipol
etkileşimleri oluşur. Örneğin HCl, H S, HBr gibi polar moleküller suda çö-
2
zündüğünde dipol-dipol etkileşimleri oluşur.
Apolar atom ve moleküllerin birbiri içinde çözünme sürecinde sadece
London kuvvetleri etkilidir. Örneğin O -CCl , CO -C H gibi apolar molekül-
2 4 2 6 6
ler birbiri içinde çözündüğünde aralarında London kuvvetleri oluşur.
Şeker, suda moleküler olarak çözünür. Şekerin suda çözünme sürecin-
de şeker molekülleri ve su molekülleri arasında hidrojen bağı kurulur. Su
molekülleri, şeker moleküllerinin arasına girerek şeker moleküllerinin suda
dağılmasını sağlar. Böylece şeker moleküllerinin suda çözünmesi sağlanır
(Görsel 2.4).
Görsel 2.4: Şekerin suda
çözünmesi Apolar moleküller ile polar moleküller aralarında dipol-indüklenmiş dipol
etkileşimi oluşur. Örneğin I , suda dipol-indüklenmiş dipol etkileşimi oluş-
2
turarak az miktarda çözünür. Dipol-indüklenmiş dipol çok zayıf etkileşim
olduğu için apolar moleküllerin polar moleküllerdeki çözünmesi ihmal edilir.

76