Page 31 - Fen Lisesi Kimya 11

MODERN ATOM TEORİSİ

Van der Waals Yarıçapı
Soy gazlar, düşük sıcaklık ve yüksek basınç altında katı hâle ge- Ne Ne
lir. Soy gaz atomlarını katı hâlde bir arada tutan zayıf kuvvetler van
der Waals kuvvetleridir. Soy gazlar için katı hâlde hesaplanan yarıçapa
70 pm
van der Waals yarıçapı denir. Van der Waals yarıçap soy gazların katı
hâllerinde komşu atomların çekirdekleri arasındaki uzaklığın yarısıdır.
Örneğin neon atomunun çekirdekleri arası uzaklığı 140 pm’dir. Çekir-
dekler arası uzaklığın yarısı 70 pm neon atomunu van der Waals yarı-
çapıdır (Görsel 1.20).
140 pm
F , Cl gibi moleküller apolar olup molekülleri arasında van der Waals
2 2
etkileşimleri vardır. Van der Waals yarıçapı kovalent yarıçaptan daha bü- Görsel 1.20: Neon atomunun
yük, çekirdekler arası uzaklıktan daha küçüktür (Görsel 1.21). çekirdekler arası uzaklığı ve van
der Waals yarıçapı
Van der Waals yarıçapı
CI CI

Kovalent yarıçapı
Bağ uzunluğu
Görsel 1.21: Cl molekülündeki kovalent yarıçap, van der Waals yarıçapı ve
2
bağ uzunluğu

İyonik Yarıçap
İyonik bağla bağlanmış iyonların çekirdekleri arasındaki uzaklığa
göre belirlenen yarıçapa iyonik yarıçap denir. İyonlar eşdeğer bü- CI¯
yüklükte olmadığından aralarındaki uzaklık katyon ve anyon arasında Na +
uygun olarak bölüştürülür. Katyon ve anyon için ayrı ayrı hesaplanan
iyonik yarıçap, katyon ve anyonların yarıçapları arasındaki uzaklıkları- 95 pm 181 pm
+
nın toplamının yarısı değildir. NaCl iyonik bileşiğinde Na iyonunun iyon
yarıçapı 95 pm, Cl¯ iyonunun iyon yarıçapı 181 pm’dir (Görsel 1.22).
Nötr bir atom elektron verdiğinde iyon yarıçapı azalırken, elektron
aldığında iyon yarıçapı artarak atom büyüklüğü değişir (Görsel 1.23).
Görsel 1.22: NaCl bileşiğinde-
+
Atomlar iyonik bileşik oluştururken yarıçapları değiştiğinden fiziksel ve ki Na ve Cl¯ iyonlarının iyon
kimyasal özellikleri de değişir. yarıçapları

Mg Mg 2 +
160 pm 65 pm

F F¯
72 pm 133 pm

Görsel 1.23: Magnezyum ve flor elementlerinin nötr ve iyon hâllerinin yarıçapları

43
KİMYA 11. SINIF