Page 36 - Fen Lisesi Kimya 11

İyonlaşma Enerjisi
Atomların kararlılığı, en dış katmandaki elektronları koparmak için
gerekli enerji ile doğru orantılıdır. Atomlar gaz hâlinde iken diğer komşu
atom ve moleküllerle etkileşmediği kabul edilir. Bu nedenle iyonlaşma
enerjileri gaz hâlindeki atomlar üzerinden ölçülür.
Gaz hâldeki nötr bir atomdan bir elektron koparmak için gerekli olan
enerjiye iyonlaşma enerjisi denir. Nötr bir atomdan bir elektron ko-
parmak için gerekli olan enerjiye birinci iyonlaşma enerjisi, +1 yüklü
iyondan bir elektron koparmak için gerekli olan enerjiye ikinci iyonlaşma
enerjisi, +2 yüklü bir iyondan bir elektron koparmak için gerekli olan
enerjiye üçüncü iyonlaşma enerjisi denir. Bir atomdaki iyonlaşma ener-
Bilgi Kutusu
jisi sayısı nötr hâldeki elektron sayısı kadardır. Örneğin Be atomunun
Bir atom veya iyondan 4
dört tane iyonlaşma enerjisi vardır, beşinci iyonlaşma enerjisi yoktur.
elektron koparmak her za-
İyonlaşma enerjisi İE, E veya I şeklinde gösterilir. Aynı atom için bir
man endotermik (enerji alan)
sonraki iyonlaşma enerjisi daima bir önceki iyonlaşma enerjisinden bü-
bir olaydır.
yüktür. Bunun nedeni atomdan elektron koptukça geride kalan elektron-
ların çekirdek tarafından daha çok çekilmesi ve elektron başına düşen
çekim kuvvetinin artmasıdır.

+
X(g) + İE → X (g) + e¯
1
+
2+
X (g) + İE → X (g) + e¯
2
Bilgi Kutusu
3+
2+
X (g) + İE → X (g) + e¯
Atom yarıçapı ile iyonlaşma 3
enerjisi genelde ters orantılıdır.
İE < İE < İE < …….< İE (n: nötr hâldeki toplam elektron sayısı)
1 2 3 n
Örneğin
Alüminyum atomunun birinci iyonlaşma enerjisi (İE )
1
+
Al(g) + 578 kJ → Al (g) + e¯
Alüminyum atomunun ikinci iyonlaşma enerjisi (İE )
2

2+
+
Al (g) + 1820 kJ → Al (g) + e¯
Alüminyum atomunun üçüncü iyonlaşma enerjisi (İE )
Tablo 1.8: 2A Grubu Elementlerinin 3
Birinci İyonlaşma Enerjileri
2+
3+
Al (g) + 2750 kJ → Al (g) + e¯ şeklindedir.
2A İE (kJ/mol)
1
İyonlaşma enerjisi; çekirdek yükü, atom yarıçapı, kopan elektron-
ların bulunduğu orbital türü, iç katman elektronlarının çekirdeğin oluş-
Be 899
turduğu elektron başına düşen çekim gücünü azaltması gibi özelliklere
bağlıdır.
Mg 738
Periyodik sistemde aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru inildikçe
atom yarıçapı arttığı için atomlardan elektron koparmak için gerekli
Ca 590
enerji azaldığından atomların iyonlaşma enerjisi de azalır. Örneğin 2A
grubunun iyonlaşma enerjileri Tablo 1.8’de verilmiştir.
Sr 548 Periyodik sistemde aynı periyotta soldan sağa doğru gidildikçe atom
yarıçapı azalırken iyonlaşma enerjileri genellikle artar. Periyotlarda
Ba 502 iyonlaşma enerjisinin düzenli olarak artmamasının nedeni 2A ve 5A gru-
bu elementlerinin küresel simetri elektron dizilimine sahip olmalarıdır.

48 KİMYA 11. SINIF