Page 64 - Fen Lisesi Kimya 11

3- +
NH ’da NH
3 3
H: 1s 1
1
3
N: 1s 2s 2p
2
2
7
1
3
Hidrojen 1s deki 1 elektron, azotun 2p teki yarı dolu orbitalindeki 3
elektronu ile ortaklaşa kullanılarak üç tane kovalent bağ oluşur. Ortakla-
şa kullanılan elektronları, elektronegatifliği yüksek olan azot atomu ken-
dine daha çok çektiği için molekülün azot ucu kısmen eksi, hidrojen ucu
kısmen artı olur (Görsel 1.34). Kovalent moleküllerde bağ elektronlarının
tamamının elektronegatifliği daha yüksek atom olan azota ait olduğu
kabul edilir. Her bağ için azot -1, molekülde azot üç bağ oluşturduğu için
azot -3, hidrojen ise +1 yükseltgenme basamağına sahiptir.

Görsel 1.34: NH molekülünün top
3 a) Ametallerin Anyon Hâlindeki Yükleri ile Yükseltgenme
çubuk modeli ve kısmi yük dağılımı
Basamakları Arasındaki Fark
İyonik bileşikler, yüksek sıcaklıkta eritildiğinde veya su ile çözeltileri
oluşturulduğunda iyonlarına ayrışır. İyonik bileşikler sıvı hâlde ve sulu
çözeltilerinde anyon ve katyonları oluşturur. Oluşan anyonların iyon
yükleri ametalin yükseltgenme basamağıdır.
NaCl, CaF , K S, Mg N iyonik bileşiklerinin sulu çözeltilerinde, bi-
2 2 3 2
2
3
leşiklerdeki ametaller (Cl, F, S ve N), Cl¯, F¯, S ¯ ve N ¯ iyon yüküne
sahiptir. Bu bileşiklerde iyonlardan Cl ve F -1, S -2, N ise -3 yükselt-
genme basamağına sahiptir. Ametaller bazı bileşiklerinde birden fazla
yükseltgenme basamağı alabilir. Ametallerin özellikle kök bileşiklerinde
bulunan yükseltgenme basamakları iyon yükleri değildir. Örneğin klorun
NaCl, NaClO, NaClO , NaClO ve NaClO bileşiklerinde yükseltgenme
2 3 4
basamakları sırasıyla -1, +1, +3, +5 ve +7’dir. NaCl iyonik bileşiğindeki
klorun -1 iyon yükü aynı zamanda Cl’un yükseltgenme basamağıdır.
Fakat diğer bileşiklerdeki Cl’un +1, +3, +5 ve +7 olan değerleri iyon
yükleri değil klorun yükseltgenme basamaklarıdır.
SO ve SO kovalent bileşiklerinde kükürdün yükseltgenme basa-
2 3
makları sırası ile +4 ve +6’dır. Bu yükseltgenme basamakları yerine
iyon yükü kullanılmaz.

b) d Bloğu Elementlerinin Yükseltgenme Basamaklarının
Elektron Dizilimi ile İlişkileri
1
Periyodik sistemde 1A grubu metalleri ns , elektron diziliminden
dolayı sadece +1, 2A grubu metalleri ns elektron diziliminden dolayı
2
sadece +2 yükseltgenme basamağı alır. 3B grubundaki geçiş metalleri
2
Sc, Y, La ise ns (n-1)d elektron diziliminden dolayı yaygın olarak
1
21 39 57
+3 yükseltgenme basamağı alır. 1A, 2A ve 3B gruplarında bulunan me-
taller sadece tek yükseltgenme basamağına sahiptir. 3B dışındaki ge-
çiş metalleri, bileşiklerinde çoğunlukla birden fazla pozitif yükseltgenme
basamağına sahip olabilir.
d-blok metallerinin birden fazla yükseltgenme basamağına sahip olma-
sının nedeni bu metallerin elektron dizilimi ve atom yarıçaplarıyla ilişkilidir.
d-blok metallerinin elektron dizilimleri ns (n-1)d orbitalleri ile sonlanır.

76 KİMYA 11. SINIF