Page 61 - Fen Lisesi Kimya 11

MODERN ATOM TEORİSİ

Elementlerin fiziksel ve kimyasal özelliklerini elektron dizilimleri be-
lirler. Kimyasal özellikleri dış katmandaki değerlik elektronları belirler. f
blok elementlerinde f orbitalleri iç katmanda olduğundan dış katman-
daki elektronlara etkisi azdır. f blok elementlerinin kimyasal özellikle-
ri birbirine çok benzer. Bu benzerliğin önemli nedenlerinden biri atom
yarıçaplarının birbirine çok yakın olmasıdır. f blok elementleri 3B grubu
elementlerinde olduğu gibi bileşiklerinde +3 yüklü iyonlar oluşturur.
Bazı f blok elementleri bileşiklerinde +4 yükseltgenme basamağı da
alabilir. Lantanit ve aktinitlerin hepsi aktif metaldir. Lantanitlerden sade- Tablo 1.27: 8A Grubu Elementleri-
ce prometyum (Pm) radyoaktif olup aktinitlerin hepsi radyoaktiftir. Bu nin Elektron Dizilimi
elementlerin kimyasal özellikleri birbirine çok benzer.
8A

b) Asal Gazlar (Soy Gazlar) He: 1s 2
2
8A grubu elementlerine soy gazlar denir. Bu grupta sırasıyla He, Ne,
Ar, Kr, Xe, Rn, Og elementleri bulunur. Gruptaki radon ve oganesson Ne: [He] 2s 2p 6
2
10
elementleri radyoaktif olup oganesson elementi yapay elementtir.
2
Ar: [Ne] 3s 3p 6
18
8A grubundaki elementlerin elektron dizilimi
2
He 1s , diğer elementlerinki Kr: [Ar] 4s 3d 4p 6
2
10
36
6
2
2
14
10
6
10
6
2
…ns np ;…ns (n-1)d np ; ...ns (n-2)f (n-1)d np şeklindedir
(Tablo 1.27).
Xe: [Kr] 5s 4d 5p 6
10
2
54
Asal gazların elektron dizilimlerinde son katmandaki orbitalleri tam 2 14 10 6
Rn: [Xe] 6s 4f 5d 6p
doludur. Bu elementler kararlı yapıya sahip oldukları için elektron al- 86
maya ve vermeye yatkın değildir. Asal gazların elektron ilgileri yoktur.
2
10
14
Og: [Rn] 7s 5f 6d 7p 6
İyonlaşma enerjileri çok yüksektir. Grupta yukarıdan aşağıya inildikçe 118
asal gazların, atom yarıçapı artarken elektronegatiflikleri ve iyonlaşma
enerjileri azalır. Asal gazlar bileşik oluşturmaya yatkın değildir. Gruptaki
helyum ve neonun bileşikleri yoktur.
1962 yılında Neil Bartlett (Niıl Bertlıt) ksenonun platin hekzaflorür
Bilgi Kutusu
(XePtF ) bileşiğini sentezlemiştir. Ksenonun elektronegatifliği yüksek
6
olan flor ve oksijenle oluşturduğu XeF , XeF , XeOF , XeF , XeO , XeO Doğada en çok bulunan asal
2 4 2 6 3 4
gibi bileşikleri vardır. Kriptonun KrF bileşiği sentezlenmiş, argonun da gaz argondur. Argon gazı bo-
2
2010 yılında düşük sıcaklıklarda kararlı olan HArF bileşiği elde edil- şaltım lambaları ve çelik en-
miştir. Asal gazların uygun koşullarda bileşik oluşturabilmesi için iyon- düstrisinde sıcak alaşımı ka-
laşmaları ve elektronegatifliği fazla olan atomlarla etkileşmeleri gerekir. lıba dökmeden önce hava ile
Soy gazlar oda koşullarında tek atomlu gaz hâlinde bulunur. Asal temasını kesmede kullanılır.
gazlar genellikle atmosferde bulunur. Bu elementler sıvı havanın da-
mıtılması ile elde edilir. Hidrojenden sonra en hafif element helyum
Bilgi Kutusu
olduğundan uçan balonları ve zeplinleri doldurmak için helyum gazı
Radon, yer altından yeryü-
kullanılır. Düşük basınç altında neon gazı bulunan bir tüpün içinden
züne doğru yol alan bir gaz-
elektrik akımı geçirilirse neon atomlarının elektronları uyarılarak kırmızı
dır. Bu nedenle radon gazı
bir ışıma oluşturulur. Bu şekilde neon lambaları yapılarak çeşitli aydın-
ölçümleri, depremlerin önce-
latmalar da kullanılır.
den belirlenmesi çalışmala-
Asal gazlarda katı ve sıvı hâlde atomları arasında London kuvvetleri
rında en etkili ve en önemli
etkilidir. Grupta yukarıdan aşağıya elektron sayısı arttığı için London
metodlardan biri olarak kabul
çekim kuvveti artar ve böylece asal gazların erime ve kaynama nokta-
edilmektedir.
ları artar.
73
KİMYA 11. SINIF