Page 62 - Fen Lisesi Kimya 11

5. BÖLÜM YÜKSELTGENME BASAMAKLARI

■ Atomların yükseltgenme basamaklarıyla elektron dizilimleri arasında
nasıl bir ilişki vardır?
■ İyon yükü ile yükseltgenme basamağı arasındaki fark nedir?
■ İyon yükü yerine yükseltgenme basamağı kullanılabilir mi?

1.5.1. Yükseltgenme Basamakları ve Elektron
Dizilimleri

Atomlar doğada serbest hâlde veya bileşikleri hâlinde bulunur.
Atomlar bir araya gelerek kimyasal bir değişim sonucu bileşikleri oluş-
tururken çekirdeklerinde bulunan artı yüklü proton sayısında değişme
olmaz. Kimyasal bağlar oluşurken elektronlar alınıp verilerek iyonik bağ
veya elektron ortaklığında kovalent bağ oluşur. Atomlar arası elektron
alışverişi ile iyonik bağlar oluşurken atom, verdiği elektron sayısınca
pozitif (+), aldığı elektron sayısınca negatif (-) yük kazanır. Bu şekilde
elektron alışverişi ile oluşan (+) ya da (-) yüklü atom ya da atom grup-
+
+
2+
larına iyon denir. Na , Mg , NH gibi (+) yüklü iyonlara katyon denir.
4
2
3
2
Cl¯, S ¯, CO ¯, PO ¯ gibi (-) yüklü iyonlara anyon denir.
3 4
İyon yükü; iyonik bileşiklerde metalin elektron vererek ametalin ise
elektron alarak kazandığı yüktür. İyon yükü, net elektron alışverişi olan iyo-
nik bileşiklerde kullanılır. Örneğin NaCl ve CaO iyonik bileşiklerinde atom-
ların iyon yükü ve elektron dizilimi arasındaki ilişki aşağıda belirtilmiştir:
+ -
NaCl’de NaCl
2
6
2
Na: 1s 2s 2p 3s 1
11
5
6
2
2
2
Cl: 1s 2s 2p 3s 3p
17
5
Sodyum 3s orbitalindeki 1 elektronunu klorun 3p orbitaline verir.
Sodyum atomu +1 klor atomu -1 yüklü iyon hâline gelerek kararlı oktet
yapısına ulaşır. Bileşikte sodyumun iyon yükü +1 klorun iyon yükü ise
-1’dir. İyonik bileşiklerde iyon yükleri yerine yükseltgenme basamağı da
kullanılabilir. NaCl bileşiğinde sodyumun yükseltgenme basamağı +1,
klorun yükseltgenme basamağı -1’dir.
2+ 2-
CaO’de CaO
2
6
2
6
2
Ca: 1s 2s 2p 3s 3p 4s 2
20
O: 1s 2s 2p
2
4
2
8
4
Kalsiyum 4s orbitalindeki 2 elektronunu oksijenin 2p orbitaline verir.
Kalsiyum atomu +2, oksijen atomu -2 yüklü iyon hâline gelerek kararlı
oktet yapısına ulaşır. Bileşikte kalsiyumun iyon yükü +2, oksijenin iyon
yükü ise -2’dir. CaO bileşiğinde kalsiyumun yükseltgenme basamağı
+2, oksijenin yükseltgenme basamağı -2’dir.

74 KİMYA 11. SINIF