Page 31 - Fen Lisesi Kimya 9 | 2. Ünite

ATOM VE PERİYODİK SİSTEM

b) Lantanitler ve Aktinitler
Periyodik cetvelin altı ve yedinci periyodunda 2A grubundan sonra
başlarlar. Her biri 14 elementten oluşur. Altıncı periyotta La - Lu ara-
57 71
sındaki 14 element periyodik cetvelin uzamaması için periyodik cetvelin
altında gösterilir. Yedinci periyotta Ac - Lr arasındaki 14 element yine
89 103
periyodik cetvelin uzamaması için altta gösterilmiştir. Lantan elementi ile
başlayan 14 elemente lantanitler, aktinyum ile başlayan 14 elemente
aktinitler denir. Bu elementlerin her ikisine birden iç geçiş elementleri
denir (Tablo 2.11).

Tablo 2.11: Lantanitler ve Aktinitlerin Periyodik Cetvelde Normal Yerlerinde
Gösterilmesiyle Oluşan Periyodik Cetvel

Lantanitlerin çoğu doğada bir arada bulunur. Aktif metaller olup büyük
bir kısmı gümüş beyazı rengindedir. Lantanitlerden sadece prometyum
(Pm) elementi radyoaktif, aktinitlerin ise hepsi radyoaktif metaldir. Lanta-
nitler ve aktinitler birbirine benzer özellikler gösterir.

c) Bilişim Teknolojilerinden (Animasyon, Simülasyon, Video
vb.) Yararlanılarak Periyodik Cetvel tanıtımı
Millî Eğitim Bakanlığına bağlı Eğitim Bilişim Ağı (eba.gov.tr) adresin-
den periyodik cetvelle ilgili görsellere ulaşılabilir.

2.3.3. Periyodik Özellikler ve Değişimi

Elementler periyodik cetvelde artan atom numarasına göre sıralanırsa
bazı özelliklerin periyodik (düzenli) olarak tekrarlandığı görülür. Metalik/
ametalik, atom/iyon yarıçapı, iyonlaşma enerjisi, elektron ilgisi ve elektro-
negatiflik atomların periyodik özellikleridir. Bu özellikler atomların atomik
yapılarına bağlıdır. Periyodik özelliklerin grup ve periyotlarda değişimi
aşağıda verilmiştir.

a) Metalik/Ametalik, Atom/İyon Yarıçapı, İyonlaşma Enerjisi,
Elektron İlgisi ve Elektronegatiflik
Atom ve İyon Yarıçapı
Fiziksel ve kimyasal özellikleri anlamak için atom büyüklükleri hak-
kında da bilgi sahibi olmak gerekir. Atom yarıçaplarını belirlemek zordur.
Atom çekirdeğinden uzaklaştıkça elektronların bulunma olasılığı azal-
makta, ancak hiçbir zaman bu olasılık sıfır olmamaktadır. Bu nedenle
bir atomun kesin bir dış sınırı yoktur. Elektron yük yoğunluğunun %95’ini
içinde bulunduran çekirdek dışındaki bir uzaklığa göre bir etkin atom yarı-
çapının belirlenmesi gerekmektedir. Atom yarıçapı tüm ölçülebilen, bitişik
atomların çekirdekleri arasındaki uzaklığın yarısıdır.

88 89