Page 63 - Fizik 11 | 1.Ünite

KUVVET VE HAREKET

D) ÇARPIŞMALAR

Dış kuvvetlerin etkisi olmadan gerçekleşen sabit hızlı cisimlerin çarpışma olaylarında çizgisel momentum da-
ima korunduğu için çarpışmalar isimlendirilirken sistemin kinetik enerji korunumuna bakılır. Sistemin kinetik
enerjisinin korunduğu ya da korunmadığı durumlara bakılarak çarpışmalar esnek ve esnek olmayan çarpışma-
lar olarak isimlendirilir. Bir sistemin çarpışmadan önceki ve sonraki kinetik enerjileri birbirine eşitse sistemin
kinetik enerjisi korunmuştur. Bu tür çarpışmalara esnek çarpışmalar denir. Çarpışma sırasında cisimlerde şekil
değişikliği, yapışma, ses, ısı ya da ışık çıkması gibi durumlar oluşursa bu sistemin çarpışmadan önceki ve son-
raki kinetik enerjileri birbirine eşit olmaz ve sistem enerji kaybetmiştir. Bu tür çarpışmalara da esnek olmayan
çarpışmalar denir. Esnek olmayan çarpışmalarda cisimler çarpışmadan sonra ayrılmaz ve birbirine yapışarak
hareket ederse bunlara da tamamen esnek olmayan çarpışmalar denir.

V 1 V 2 V 1 V 2

Çarpışmadan önce Çarpışma anı

Şekil 1.57: Bir boyutta (merkezî) çarpışma yapan cisimler
Bir doğru üzerinde duran cisimler, V ve V büyüklüğünde hızlar ile tam merkezleri karşılıklı gelecek şekilde çar-
2
1
pışırlarsa çarpıştıktan sonra yine aynı doğrultu üzerinde çarpışma türüne göre birleşerek ya da ayrı ayrı hareket
eder (Şekil 1.57). Bu tür çarpışmalara bir boyutta (merkezî) çarpışmalar denir.

V 2
V 2
V 1
V 1
Çarpışmadan önce Çarpışma anı

Şekil 1.58: İki boyutta (merkezî olmayan) çarpışma yapan cisimler
Cisimler, merkezleri aynı doğrultu üzerinde olmayacak şekilde V ve V büyüklüğünde hızlar ile çarpışırsa çar-
2
1
pıştıktan sonra birleşerek ya da ayrı ayrı ilerleme doğrultularını değiştirir (Şekil 1.58). Bu tür çarpışmalara iki
boyutta (merkezî olmayan) çarpışmalar denir.

74. ALIŞTIRMA

Tablodaki cisimlerin çarpışmalarının türlerini verilen boşluklara yazınız.

Çarpışan Cisimler Çarpışma Boyutu Çarpışma Türü
Bilardo topu-Bilardo topu Bir boyutta
Cam macunu-Cam macunu Bir boyutta
Bilardo topu-Cam macunu İki boyutta
Tenis topu-Tenis topu Bir boyutta
Misket-Misket İki boyutta

165
165