Page 31 - Fizik 9 | 3.Ünite

meleri tanımlar. Durgun elektrik yüklerinin çevresinde elektrik
alan oluşur ve durgun yükler yalnızca elektrostatik etkileşme-
lerde bulunur. Hareket eden yükler ise çevrelerinde manyetik
alan oluşturarak elektromanyetik etkileşmelerde bulunur. Aynı
cins elektrik yüküyle yüklü cisimler birbirini iterken zıt yüklü
olanların çekmesi veya aynı cins mıknatıs kutupların birbirini
iterken zıt kutupların birbirini çekmesi gibi durumları yöneten
kuvvetlerdir. Elektromanyetik kuvvetlerin menzili sonsuz olup
sonsuzda sıfır olur.

4. Kütle Çekim Kuvveti: Temel kuvvetler arasındaki en zayıf kuv-
vet olmasına rağmen evrenin bugünkü şeklinde en etkili olan
kuvvettir. Newton tarafından tanımlanan kütle çekim kuvveti sa-
dece çekme özelliği gösteren bir kuvvettir. Kuvvetin büyüklüğü
kütlelerin büyüklüğü ile doğru, kütleler arasındaki mesafenin ka-
resi ile ters orantılıdır. Kütle çekim kuvvetlerinin menzili sonsuz
olup sonsuzda sıfır olur. Aralarında d mesafesi bulunan M ve
1
M kütleli iki cisim (Şekil 3.2.1) birbirine çekme kuvveti uygular.
2
Cisimlerin birbirlerine uyguladıkları kuvvetler eşit büyüklükte, zıt
yönlüdür. M kütleli cismin M kütleli cisme uyguladığı kuvvet
1 2
F , M kütleli cismin M kütleli cisme uyguladığı kuvvet F ol-
12 2 1 21
mak üzere kuvvetler arasındaki ilişki,

M 1
M
2 F 12 =- F 21
→ →
F
F 12 F 12 =
21 F 21

d
Şekil 3.2.1: Kütle çekim kuvveti

şeklindedir.
2
-11
2
Evrensel çekim sabiti G olmak üzere G=6,67.10 N.m /kg dir.
Kütle çekim kuvvetinin büyüklüğünü veren matematiksel model
F= G. M.M 2
1
d 2
şeklindedir.
BİLEŞKE KUVVET

Bir cisme aynı anda birden fazla kuvvet uygulanabilir. Kürek ta-
kımlarında birden fazla sporcu bulunur. Sporcular küreklere kuvvet
uygulayarak tekneyi hareket ettirirler. Tekne kürekçilerin uyguladığı
toplam kuvvetin büyüklüğüne göre hareket eder. Uygulanan bütün
kuvvetlerin etkisini tek başına gösterebilen kuvvete bileşke kuvvet
(net kuvvet) adı verilir. Başka bir ifadeyle bileşke kuvvet, cisme etki
eden kuvvetlerin vektörel toplamıdır. Bileşke vektör R ile gösterilir.
Kuvvet vektörel bir nicelik olduğu için bileşke kuvvet, vektörel he-
saplamalarla bulunur.

HAREKET VE KUVVET 135