Page 33 - Fizik 9 | 3.Ünite

DENGELENMİŞ VE DENGELENMEMİŞ KUVVETLER

Görsel 3.2.1: Halat çekme oyunu oynayan çocuklar
Halat çekme oyunu eşit sayıda oyuncudan oluşan iki takım ve bir
halat ile oynanır. Oyun alanında önce belirgin bir çizgi çizilir. Her iki
takımın liderleri, ayakları çizgiyi geçmeyecek şekilde durur ve halatı
iki ucundan karşılıklı tutar. Bu sırada takım oyuncuları liderlerinin
arkasından halatı tutarak sıra olur. Oyun komutla başlar ve halat
üzerinde zıt yönlerde kuvvetler uygulanarak oyuncular karşı takımı
kendilerine doğru çekmeye çalışırlar. Çizgiyi geçen takım oyunu
kaybeder. Görsel 3.2.1’deki gibi sağa doğru uygulanan kuvvetlerin
toplamıyla sola doğru uygulanan kuvvetlerin toplamı göz önüne alın-
dığında bileşke kuvveti büyük olan takım oyunu kazanır. Takımların
bileşke kuvvetlerinin büyüklükleri birbirine eşit olursa kuvvetler den-
gelenir ve çizgiyi geçen takım olmaz.
Cisim üzerine etki eden bileşke kuvvetlerin toplamı sıfırsa cisim
dengededir. Dengede olan cisimler duruyorsa durmasına devam
eder. Hareketli cismin üzerindeki net kuvvet sıfır ise hareketini hare-
ket doğrultusunda sabit hızla sürdürür.
Dengede duran bir cisme dışarıdan bir kuvvet uygulanmadığı
sürece hareket etmez. Örneğin masanın
üzerindeki bilgisayar duruyor ise bilgisayara
uygulanan çekim kuvveti masayla denge-
leniyor demektir. Bilgisayara dışarıdan bir
kuvvet uygulanmadığı sürece de durmaya
devam edecektir. Bir başka örnek de domi-
no taşlarının desen oluşturacak şekilde düz
bir zemine dizilmesi üzerinden verilebilir. Do-
mino taşları dengede olduğu için düşmeden
durur (Görsel 3.2.2).
Hareket hâlinde dengede olan cisme sa-
bit hızla giden bir araç örnek olarak verile-
bilir. Araca dışarıdan bir kuvvet uygulanma-
dığı sürece araç dengede olur ve aynı hızla
hareketine devam eder. Cisim dengedeyse
bu cisim üzerine etki eden kuvvetlerin topla-
mı yani net kuvvet sıfırdır. Bu şartı sağlayan
Görsel 3.2.2: Domino taşları
kuvvetlere dengelenmiş kuvvetler denir.

HAREKET VE KUVVET 137