Page 37 - Fizik 9 | 3.Ünite

Bütün bu anlatılan olay ve benzeri durumlarla ilgili günlük hayat-
ta da pek çok durum yaşanmaktadır. Kuvvet ve kuvvetin etkileri ile
ilişkili durumlar ilk kez matematiksel olarak Isaac Newton (Görsel
3.3.3) tarafından açıklanmıştır. Newton, kuvvet ve kuvvetin sebep
olduğu ivme arasındaki ilişkiyi Hareket Kanunları olarak bilinen üç
kanunla izah etmiştir.
Newton’ın Birinci Hareket Yasası: Eylemsizlik Prensibi

Bir vinç operatörü yükü havaya kaldırdıktan sonra yemek molası
verirse (Görsel 3.3.4) yükü taşıyan halatın kopup kopmamasından
endişelenir mi?
Görsel 3.3.3:
Isaac Newton
1643-1727
(Temsili)

Görsel 3.3.4: Vinçte asılı yük

Yükü belli bir yüksekliğe çıkarırken halatı geren kuvvet en az yü-
kün ağırlığı kadardır. Yükü sabit hızla yükseltirken taşıyabilen halat,
yükün asılı bırakılması durumunda da yükü taşır ve kopmaz. Benzer
şekilde evlerin tavanına asılan lambalar dengelenmiş kuvvetlerin et-
kisi ile konumlarını korumaktadır.
Durgun bir araç yüksek bir ivmeyle hızlanmaya başladığında için-
deki yolcuların koltuğa doğru yaslanmalarının sebebi eylemsizlikleri-
ni koruma isteğidir. Belirli bir hızla giden araç aniden fren yaptığında
içindeki yolcular ve eşyalar hareket durumlarını sürdürmek ister ve
fren esnasında öne doğru hareket ederler. Bunun gibi (hareketsiz,
durgun) cisimlerin durağan hâllerini sürdürme eğilimlerine, hareketli
cisimlerin de hareketlerini sürdürme eğilimlerine eylemsizlik denir.
Eylemsizlik, cisimlerin kütlelerinden dolayı hareket durumlarını de-
ğiştirmeye yönelik etkilere karşı koymasıdır.
Boş damacana bidonunu yuvarlamak ya da yuvarlanan boş da-
macana bidonunu durdurmak kolaydır. İçi suyla dolu damacanayı
yuvarlamak ya da yuvarlanan dolu damacanayı durdurmak zordur.
Bunun sebebi suyla dolu yani kütlesi daha büyük olan damacananın
eylemsizliğinin de daha büyük olmasıdır.
Otobüs, kamyon gibi araçların yüklü olup olmaması, aracın hız-

HAREKET VE KUVVET 141