Page 42 - Fizik 9 | 3.Ünite

SIRA SİZDE 26

Ay’ın çekim ivmesinin büyüklüğü, Dünya’nın çekim ivmesinin büyüklüğünün 1/6’sı kadardır.
Bir cismin Dünya’daki ağırlığı G , Ay’daki ağırlığı G olmak üzere G /G oranı kaçtır?
D A D A

SIRA SİZDE 27

Bir gezegenin çekim ivmesinin en büyük değeri gezegenin hangi noktasında olur?

Serbest cisim diyagramı bir cisme etki eden kuvvetlerin göste-
→
T (ip gerilmesi)
rilmesinde kullanılmaktadır. Örneğin tavana asılan ipin ucundaki
cisme etki eden kuvvetlerin serbest cisim diyagramında gösterimi
Şekil 3.3.2’de verilmiştir. Diyagramda cismin ağırlığı aşağı yönde,
ipin oluşturduğu gerilme kuvveti de yukarı yönde vektör olarak çizilir.
→
G (ağırlık) Bu iki kuvvet birbirine eşit ise denge sağlanır. Eğer cismin ağırlığı
Şekil 3.3.2: Serbest cisim diyagramı ipteki gerilme değerinden büyük ise ip kopar.

SIRA SİZDE 28

Masanın üzerinde duran bir kitap için serbest cisim diyagramını çiziniz.

Newton’ın Üçüncü Hareket Yasası: Etki-Tepki Prensibi
Uzun süre ayakta beklenildiğinde yorgunluk hissedilir. Bunun se-
bebi ayakta bekleyen kişinin Dünya yüzeyine uyguladığı kuvvet ka-
dar Dünya yüzeyinin de ayaktaki kişiye uyguladığı kuvvettir. Deniz-
de ilerleyen bir gemi suya ağırlığı kadar bir etkide bulunur. Deniz de
gemiye geminin ağırlığı kadar bir tepki kuvveti uygular. Ayağını taşa
çarpan kişinin acı duymasının sebebi çarpma anında
taşa uygulanan kuvvet kadar taşın da ayağa kuvvet
uygulamasıdır. Bir basketbol topu (Görsel 3.3.7) yere
atıldığında sekmesinin sebebi zeminin topa uyguladı-
ğı tepki kuvvetidir. Bir taş farklı yüksekliklerden dur-
gun su üzerine bırakıldığında sıçrayan su miktarının
yüksekliğe göre değiştiği görülür. Taşın suya uygula-
dığı etki kuvvetine karşı suyun taşa uyguladığı tepki
kuvveti sıçrayan su miktarını etkilemektedir.
Verilen örneklerde görüldüğü gibi etkileşim hâlin-
de olan cisimlerden biri etki uyguluyorsa diğer cisim
de etkiye karşı tepki uygular. Newton bu durumu Et-
Görsel 3.3.7: Basketbol topunun zıplaması
ki-Tepki Yasası’nda “A cismi B cismine bir kuvvet uy-

146 HAREKET VE KUVVET HAREKET VE KUVVET