Page 34 - Fizik 9 | 4.Ünite
P. 34
4.4.1 VERİM KAVRAMI
Sanayide ve günlük hayatta kullanılan bütün sistemler Enerji
Korunumu Yasası ve enerji dönüşümleri göz önüne alınarak tasar-
lanmakta ve üretilmektedir. Basit makinelerden mekanik ve elektro-
nik sistemlere kadar üretilen bütün araç-gereç ve makinelerin yapı-
mında enerjinin nasıl daha verimli kullanabileceği araştırılmaktadır.
Bir sistemin sahip olduğu enerji o sistemin iş yapabilme yeteneği-
dir. Sistemlerin enerjisinin bir bölümü sürtünme ve hava direnci gibi
sebeplerden dolayı ısı ve ses gibi başka enerjilere dönüşmekte,
harcanan enerjinin tamamı işe dönüşememektedir. İstenmeyen bu
durum verimliliği azaltmaktadır.
Bir sistemde yapılan işin o sistemde harcanan enerjiye oranına
verim denir. Bu oranın matematiksel modeli
Yapılan iş
Verim=
Harcanan enerji
şeklindedir. Modelde geçen “yapılan iş” ifadesi, hedeflenen iş ile ilgi-
lidir. Örneğin akkor (flamanlı) ampuller yaklaşık %10 verimle çalışır.
Ampul üzerinde harcanan enerjinin yalnızca %10ʼu ile aydınlatma
sağlanır. Enerjinin geri kalan kısmı ise ısı gibi hedeflenmeyen ener-
jiye dönüşmektedir. Bu nedenle akkor lambaların verimi oldukça dü-
şüktür. Verimin arttırılması için sistemlerdeki enerji kayıplarının aza
indirilmesi gerekmektedir.
Üretim miktarını ve kaliteyi düşürmeden harcanan enerji mik-
tarının azaltılması, enerji atık
maddelerinin geri dönüşümünün
sağlanması, daha verimli enerji
kaynaklarının kullanılması enerji
verimliliği olarak tanımlanmak-
tadır. Tanımda geçen “harcanan
enerji miktarının azaltılması” ile
enerji tasarrufundan bahsedil-
mektedir.
Bireysel ve toplumsal olarak
verimliliği artırmaya yönelik alı-
nabilecek en basit ve en önemli
tedbir, tasarruf yapmaktır. Ev ve
iş yerlerinde, sanayide, ulaşımda
enerji tasarrufu yapılabilir. Enerji
verimliliğinin nasıl artırılabileceği-
ne yönelik bazı öneriler aşağıda
Görsel 4.4.1: Bina yalıtımı
verilmiştir.
• Binalarda ısı yalıtımı yapmak (Görsel 4.4.1), bina giriş kapılarını
kapalı tutmak, bina aydınlatmalarında harekete duyarlı sensör-
ler kullanmak gibi önlemlerle enerji tasarrufuna katkıda bulunu-
labilir.
• Çamaşır makinesinin tam dolu çalıştırılması ya da az miktar-
da çamaşır varsa makinenin az su almasının sağlanması, fırın-
da pişirme yapılırken kapağının sıkça açılmaması, elektrikli su
194 ENERJİ ENERJİ
