Page 30 - Fizik 9 | 4.Ünite

SIRA SİZDE 18

v büyüklüğünde hızla ilerleyen bir tenis topu rakete çarptıktan sonra v/2 büyüklüğünde
hızla geri dönüyor. Bu süreçte gerçekleşen enerji dönüşümleri nelerdir?

Yapılan işin tamamı enerjiye dönüşür mü?

Enerji yoktan var ve vardan yok olamaz ancak bir enerji türünden
başka bir enerji türüne dönüşebilir. Dönüşüm sırasında sistemin top-
lam enerjisi korunur. Buna Enerjinin Korunumu Yasası adı verilir.
Günlük hayatta sürtünmenin olmadığı bir
sistem yoktur. Bu nedenle bir cisim üzerinde
F=25 N F=25 N
harcanan enerjinin tamamı işe dönüştürülemez.
Yatay
Şekil 4.3.3 aʼdaki sistem sürtünmesizdir.
4 m Cisme, yatay zemine paralel 25 Nʼlık kuvvet
(a)
etkisiyle 4 m yol aldırıldığında, cisim üzerinde
yapılan iş 100 J olur. Yapılan iş kadar cisme
F=25 N F net =23 N enerji aktarılır ve 4 mʼlik yolun sonunda cisim
Yatay
100 J kinetik enerji kazanır. Şekil 4.3.3 bʼdeki
f =2 N
s sistemde ise cisme 2 Nʼlık sabit bir sürtünme
4 m
(b) kuvveti etkimektedir. Cisim 4 m itildiğinde F
Şekil 4.3.3 (a): Sürtünmesiz yüzeyde yapılan iş kuvvetinin yaptığı iş yine 100 J olurken, sür-
Şekil 4.3.3 (b): Sürtünmeli yüzeyde yapılan iş tünme kuvvetinin yaptığı iş 8 J olur. Bu neden-
le cisim üzerinde yapılan net iş 92 Jʼe düşer.
Cismin yol sonunda kazanacağı enerji de 92 J
olur. Özetle F kuvvetinin yaptığı iş kadar enerji, cisme aktarılama-
mıştır. 8 Jʼlük enerji sürtünme nedeni ile ısıya dönüşmüştür.
Verilen örneklerden görüleceği üzere bir enerji türü başka bir
enerji türüne dönüşebilir. Örneğin pillerdeki kimyasal enerji, baraj-
lardaki suyun potansiyel enerjisi, rüzgâr enerjisi ya da güneş enerjisi
elektrik enerjisine dönüştürülerek kullanılmaktadır. Elektrikli cihaz-
larda ise elektrik enerjisi ısı, ışık ve sese dönüştürülmektedir.

örnek soru çözüm

Bir traktör saman balyalarını 5000 Nʼlık kuvvetle Traktörün saman balyası üzerinde yaptığı net
200 m boyunca şekildeki gibi çekiyor. iş bulunduğunda balyanın kazanacağı enerji
de bulunmuş olur.
F net=5000-2000
=3000 N
W net= F net.x
=3000.200
W net=600000 J
Saman balyalarıyla zemin arasında sabit 2000
N şiddetinde sürtünme kuvveti olduğuna göre
Bulunan bu net iş balyanın kazandığı enerjiye
200 m sonunda saman balyalarının enerjisi kaç
eşittir.
J olur?

190 ENERJİ ENERJİ