Page 27 - Fizik 9 | 4.Ünite

ENERJİNİN

KORUNUMU VE ENERJİ 4.3

DÖNÜŞÜMLERİ

Bu Bölümde Öğrenilecek
Kavram ve Terimler

Enerjinin korunumu
Besinlerden elde edilen
enerji
NASAʼnın Dawn (Davn) adı verilen uzay aracı, Asteroit Vesta ve
cüce gezegen Ceresʼi gözlemlemek üzere 2007 yılında uzaya gön-
derildi. Bu uzay aracında kimyasal roket motoru yerine elektrikli itici
kullanıldı. Plazma roketi adı ile de bilinen elektrikli iticiler kullanılma-
saydı Dawnʼın iki gök cismine birden gitmesi mümkün olmayacak-
tı. Kimyasal yakıtlı motorlarda kullanılan yakıttaki kimyasal enerji,
yanma odasında kinetik enerjiye çevrilir. Yüksek sıcaklıkta basınçlı
gazlar oluşur ve bu gazlar bir lüle yardımıyla egzoz gazı olarak atılır.
Kimyasal motorlarda oluşan bu egzoz gazı yaklaşık 4 km/h süratine
ulaşabilir. Newtonʼın üçüncü kanununa göre egzozdan çıkan gazın
oluşturduğu etkiye uzay gemisinin verdiği tepki neticesinde uzay ara-
cı hareket eder. Etki-Tepki İlkesi ve egzoz gazının sürati göz önüne
alındığında büyük miktarda yakıt kullanmak gerekliliği ortaya çıkar.
Örneğin kimyasal motor kullanılan 5 tonluk bir iletişim uydusunun 3
tonu yakıttır. Aynı uyduda elektrikli itici kullanılarak yakıt kütlesi 300
kg düşürülebilirdi. Bu sebeple Dawn uzay aracında kimyasal motor
yerine elektrikli iticiler tercih edildi. Elektrikli iticiler, güneş panelleri
ya da nükleer reaktörler aracılığıyla elde ettikleri elektrik enerjisini
kullanarak elektrik ve manyetik alanda plazma hâlindeki maddeyi
çok yüksek hızlarda dışarı atar. Bu şekilde Etki-Tepki İlkesiʼni kulla-
narak ilerler. Bu atış hızı (egzoz hızı) yaklaşık 50 km/hʼdir.

Hızla giden bir arabanın sürücüsü aniden frene bastığında yer-
de neden siyah lastik izleri oluşur?
Yere hızlıca çarptırılarak sıçraması sağlanan top neden bir süre
sonra durur?
Kaplumbağa, karınca, ayı gibi bazı canlılar neden kış uykusuna
yatarlar?

Bu soruların ve konuyla ilgili akla gelebilecek diğer soruların ce-
vaplarına ünitenin bu bölümünde yer verilecektir. Enerji korunumu
ve dönüşümü incelenerek günlük aktivitelerde harcanan enerji ile
besinlerden kazanılan enerji karşılaştırılacaktır.

ENERJİ 187