Page 161 - Kimya 10| Kavram Öğretimi Kitabı

KİMYA 11

3. İyonik bağdaki atomlar farklı boyutlara sahiptir. İyonik bağ
Çalışma No.: 23
oluşurken metal atomu elektron verir ve çapı küçülür, ametal
1. a) Periyodik cetvelde yedi tane yatay sıra (periyot) vardır. iyonu ise elektron alır ve çapı büyür. Bu nedenle iyon yarıça-
pı iyonlar arasındaki uzaklığın yarısı değildir.
b) Periyodik cetvelde 18 tane düşey sıra (grup) vardır.
c) Periyodik cetvelde dört tane blok vardır.
ç) Lityum (Li), potasyum (K), rubidyum (Rb), sezyum (Cs), Çalışma No.: 27
fransiyum (Fr) elementleri Na (sodyum) elementi ile benzer
özellik gösterir. 1. Yönerge
d) Periyodik cetvelde soldan sağa ve yukarıdan aşağıya atom 1. • Dövülüp işlenebilirler.
numarası artar.
e) Bir atomun periyodik cetvelde yeri bulunurken, en büyük • Yüzeyleri parlaktır.
baş kuantum sayısı periyot numarasını verir. • Elektriği iletirler.
f) Bir atomun periyodik cetvelde yeri bulunurken, değerlik • Doğada genelde bileşikleri hâlinde bulunurlar.
elektron sayısı grup numarasını verir. • Erime ve kaynama noktaları yüksektir.
g) Hidrojen, 1A grubunda olmasına rağmen alkali metal de- • Bileşik oluştururken elektron vererek pozitif yüklenirler.
ğildir. • Kendi aralarında bileşik oluşturmazlar, alaşım denilen karı-
h) Cıva, geçiş metali olmasına rağmen oda sıcaklığında katı şımları oluştururlar.
değildir.
ı) Geçiş metallerinin elektron dağılımları d orbitali ile biter. 2. Metaller genelde elektron verme eğilimi yüksek olan element-
lerdir. Bileşiklerinde elektron vererek pozitif (+) yüklenirler.
i) Soy gazların elektron dağılımları helyum hariç p6 ile biter. Demir elementi de sahip olduğu metalik özelliğe bağlı olarak
j) P bloğunda metal, ametal, yarı metal, soy gazlar bulunur. elektron vermek ister. Dolayısı ile elemental hâlde bulunmak
yerine bileşik oluşturma eğilimindedir.
k) Bakır dördüncü periyot, 11. grupta yer alır.
l) 4. periyot 4. grupta yer alan bir elementin sembolü Ti’dir. 2. Yönerge
1. Periyodik cetvelde bir periyotta soldan sağa doğru gidildikçe
atom çapı azalır. En dış katmandaki elektronlar atom çekirde-
Çalışma No.: 24 ği tarafından daha çok çekilir. Dolayısıyla atomların elektron
verme isteği azalır yanı metalik özellik azalır.
1. Ca s blok, S p blok, Fe d blok, La f blokta yer alır.
20 16 28 57 Periyodik cetvelde bir grupta yukarıdan aşağıya doğru gidil-
dikçe ise atom çapı artar ve atom çekirdeğinin en dış katman-
daki elektronlara uyguladığı çekim azalır. Elektron verme is-
Çalışma No.: 25 teği ve buna bağlı olarak metalik özellik artar.
1. a) Lityum atomunun metal yarıçapı 304/2 = 152 pm’ dir.
b) Flor atomunun kovalent yarıçapı 144/2 = 72 pm’ dir. Çalışma No.: 28
c) LiF bileşiğinin iyonik bağ uzunluğu 60+133 = 193 pm’
dir. 1. Metalik özellik, metallerin elektron verme isteğinin bir öl-
+
d) Li iyon yarıçapı, lityum atomunun metal yarıçapından kü- çütüdür. Metalin elektron verme isteği ne kadar büyükse o
-
çüktür. F iyon yarıçapı, flor atomunun kovalent yarıçapın- elementin metalik özelliği daha yüksektir. Bir atomda atom
dan büyüktür. çapı büyüdükçe elektron çekirdekten uzaklaşır ve elektron ba-
şına düşen çekim kuvveti azalır. Bu durum elementin elektron
2. a) Neon atomunun van der Waals yarıçapı 140/2 = 70 pm’ dir. verme isteğini artırır, böylelikle metalin aktifliğini de artırmış
Flor molekülünün van der Waals yarıçapı 294/2 = 147 pm’ olur.
dir.
b) Flor elementi için kovalent yarıçap 72 pm, iyonik yarıçap 2 3 6 5
133 pm, van der Waals yarıçapı ise 147 pm’ dir. Flor ele- 2. K A E S
menti için kovalent yarıçap< iyonik yarıçap < van der Wa- 4
als yarıçapı şeklindedir.
1 O T A L O
3. Bir periyotta soldan sağa doğru atom yarıçapı azalır. Ele-
mentlerin atom yarıçapları yazılırken metaller için metal P E R İ Y O D İ K C E T V E L
yarıçap, ametaller için kovalent yarıçap, soy gazlar için ise
van der Waals yarıçapı kullanılır. O M T K A
Z Ç İ T

Çalışma No.: 26 Y A F R
1. Atomların yarıçapları, yaptıkları bağlarla belirlenir. Bir atom, O P L O
farklı bağlar yapabileceği için farklı yarıçap değerlerine
sahip olur. N I İ N
2. İyonik yarıçap, iyonik bağlı bileşikteki bir iyonun yarıçapıdır. K V
Kovalent yarıçap, aynı iki atom bağlı ise iki atom çekirdeği
arasındaki mesafenin yarısıdır. E
Van der Waals yarıçap, aralarında van der Waals zayıf etkile-
şimi bulunan apolar moleküller ve soy gazların çekirdekleri R
arasındaki uzaklığın yarısıdır.
M
E

159