Page 45 - Kimya 11 | 1.Ünite

Modern Atom Teorisi
Aktiflikleri
BİLİYOR MUSUNUZ?
Geçiş metallerinin aktiflikleri değişkendir. Geçiş metallerinin kim-
yasal tepkimelere ilgisi aktifliklerine göre değişir.
HCl ile HNO karışımına kral
3
d blokunda bulunan ve soy metal olan altın (Au) ve platin (Pt) ele-
suyu denir. Bazı metaller hiçbir
mentleri aktif olmadıkları için hava, su, asit ve bazlarla tepkime ver-
asitle tepkime vermez ancak kral
mez. Yalnızca kral suyu ile tepkime verir.
suyu ile tepkime verir.
Bakır (Cu), gümüş (Ag), cıva (Hg) ise yarı soy metaldir ve aktif-
likleri oldukça düşüktür. Bu nedenle doğada serbest hâlde bulunabi-
lir. Oksijenle çok yavaş tepkime verir. Asitlerin de oksijenli ve kuvvetli
olanları ile tepkime verir.
Demir ve titanyum gibi birçok geçiş metali, oksijen ile kolayca tep-
kimeye girerek oksitlerini oluşturur.
+
Geçiş metallerinin çoğu, asitlerdeki hidrojen iyonu (H ) ile yer de-
ğiştirerek hidrojen gazı (H ) çıkaracak kadar aktiftir. Metalik aktiflik
2
aynı grupta aşağıya doğru genellikle artsa da 1B grubunda bulunan
çinko (Zn), kadmiyumdan (Cd) daha aktiftir. Çinko ve kadmiyum, asit-
lerle tepkimesinden hidrojen gazı açığa çıkarırken aynı grupta bulunan
cıva çıkaramaz. Her üç metal de suda hidrojen açığa çıkaracak kadar
aktif değildir.
6B grubunun ilk elementi olan kromun (Cr) yüzeyinde oksit taba-
kası oluştuğundan metalik aktifliği beklenenden çok daha azdır ve ok-
sit tabakası sayesinde havadan, sudan etkilenmez. Kromun toz hâli ise
çok aktiftir.
7B grubunun ilk elementi olan mangan (Mn), kroma göre daha ak-
tiftir. Manganın bu durumu aynı periyotta beklenenin tersidir. Mn, Zn,
Cr, Fe gibi bazı geçiş metalleri oldukça aktiftir ve aktif ametallerle bile-
şik oluşturabilir. Aktifliği hidrojenden az olan soy metaller (Au, Pt, Ag,
Cu, Hg) dışındaki geçiş metalleri doğada oksit, sülfür, sülfat, karbonat
bileşikleri hâlinde bulunabilir.
Bağ Tipi
d bloku elementlerinin tamamı metaldir ve iyonik bağ yapabilir.
Geçiş metalleri ametallerle iyonik bağ yaparak tuz (FeCl , HgI
2
3
gibi) oluşturur.
d bloku metallerini bir arada tutan güçlü etkileşim metalik bağdır.
Fakat yarı dolu d orbitallerinin örtüşmesi sonucunda bazı elementler
metalik karakter dışında kovalent karakter de gösterebilir. Örneğin ge-
o
çiş metallerinden manganın oluşturduğu MnO, erime noktası 1785 C
olan, yeşil renkli iyonik bir katıdır. Manganın oluşturduğu diğer bir bi-
leşik Mn O ise moleküler yapıdadır.
2 7

BİLİYOR MUSUNUZ?

Geçiş metalleri tam dolu olmayan d orbitalinden dolayı renklilik, kompleks oluşturma ve manyetiklik
gibi özelliklere de sahip olabilir. Geçiş metalleri su veya amonyak gibi moleküllerle kararlı bileşikler oluştu-
rabilir. Geçiş metallerinin katyonu, ortaklanmamış elektron çifti içeren iyon veya moleküllerle çevrilir. Daha
karmaşık yapıda olan bu bileşiklere kompleks bileşikler veya koordinasyon bileşikleri denir. Geçiş ele-
mentlerinin d orbitallerinin ışığa duyarlı oluşu, bileşiklerin katı hâlde ve çözeltilerinde renkli olmasını sağ-
lar. Örneğin CoCl .6NH sarı, CoCl .5NH mor, CoCl .4NH yeşil, CoCl .5NH .H O kırmızı, IrCl .6NH
3
2
3
3
3
3
3
3
3
3
3
beyazdır.
61