Page 12 - Kimya 12 | 3.Ünite

3. ÜNITE: ORGANIK BILEŞIKLER

Bilgi Kutusu Alkanlar, yapılarında sadece sigma bağı bulundurduğundan kararlı bir
yapıya sahiptir. Yer değiştirme (sübstitüsyon) ve yanma tepkimeleri
Çakmak gazının yanlış kulla- verir.
nılması durumunda bağımlılık
yaptığı unutulmamalıdır. Vücuda Alkanların Kullanım Alanları
birçok zararı bulunan bu gaz; Günümüzde daha çok yakıt olarak kullanılan alkanların ana kaynağı;
başta beyin, akciğer ve karaci- petrol, kömür ve doğal gaz gibi fosil yakıtlardır.
ğer olmak üzere birçok organda
tamir edilemez hasara, hatta Alkanlar genellikle ham petrolün rafinerilerde damıtılmasıyla elde edilir.
ölüme varan sonuçlara neden
olmaktadır. Petrolün rafinerilerde damıtılmasıyla elde edilen ürünler aşağıda gös-
terilmiştir (Tablo 3.5).
Madde bağımlıları gündelik
hayatlarını devam ettiremez, Tablo 3.5: Petrolün Rafinerilerde damıtılmasıyla Elde Edilen Ürünler
sosyal ilişkileri bozulduğundan
yalnızlaşır. Karbon Sayısı Elde Edilen Ürün
Bu tür maddelerin amaçları
dışında kullanılması ciddi sağlık doğal gaz, tüp gaz, çakmak gaz,
sorunlarına neden olur. C -C 4 petrokimyasallar
1
C -C Petrol eteri, çözücüler
5 6
C -C 7 Ligroin, çözücüler
6
C -C 10 Benzin (Görsel 3.3)
5
C -C 18 Kerosen ve jet yakıtı
12
C ve daha fazlası Gaz yağı, akaryakıt ve mazot
12
Görsel 3.3: Benzin Rafine mineral yağ, yağlama yağı,
C ve daha fazlası (uçucu gres, mum, katran ve asfalt
20
olmayan sıvılar)
(Görsel 3.4)

Alkanlar çözücü olarak da yaygın şekilde kullanılır. Bir alkan bileşiği
olan hekzan çok iyi bir çözücüdür. Bu nedenle laboratuvarlarda ve
sanayide organik maddelerin çözünmesinde ve boyaların inceltilme-
sinde kullanılır.
Alkanların Kimyasal Tepkimeleri

Yanma Tepkimeleri
Görsel 3.4: Yolun asfaltlanması
Alkanlar yandıklarında CO , H O oluşur. Genellikle yakıt olarak kulla-
2
2
nılan alkanların karbon sayıları artıkça yanma sonucu açığa çıkan ısı
miktarı artar (Görsel 3.5).

Alkanların genel yanma tepkimeleri aşağıdaki gibidir.
n 1
CH 2 + + ( 3 + )O nCO + (n 1 )HO ý sý
+
+
2
n
2
2
2
n 2
CH 4 () 2g + O 2 ()g CO 2 () 2g + HO ()g T : H -890 kj/mol
2
CH 6 () g + 7 O 2 () g CO2 2 () 3g + HO ()g T : H -1559 kj/mol
2
2
Görsel 3.5: Alkanların ana kaynak- 2
larından olan kömürün CH 8 () 5g + O 2 ()g CO3 2 () 4g + HO ()g T : H -2219 kj/mol
3
2
yanması
138 12. SINIF KIMYA