Page 190 - Dört Dörtlük AYT Kimya

KİMYA Tepkime Hızı - Tepkime Hızını Etkileyen Faktörler ÇÖZÜMLÜ SORULAR

44. Kimyasal tepkimeye giren türlerin etkin çarpışmaları 45. Tepkime hızı, birim zamanda değişen madde miktarı ile be-
sonucunda ürüne dönüşebilecek yüksek enerjili kararsız ara lirlenir. Tepkimeye girenler için harcanma hızı, ürünler için
ürüne aktifleşmiş kompleks denir. oluşma hızı ifadeleri kullanılır.
Gaz fazında gerçekleşen,
Tepkimedeki kimyasal türlerin harcanma veya oluşma hızları
X(g)+1/2Y (g) † XY (g)
2 2 denkleşmiş tepkimedeki katsayıları ile doğru orantılıdır.
tepkimesi için aktifleşme enerjisinin 90 kJ, aktifleşmiş Örneğin 2H (g) + O (g) † 2H O(g) tepkimesinde
2
2
2
kompleksin enerjisinin ise 150 kJ olduğu biliniyor. hız denklemi HızH = 2HızO = HızH O şeklindedir.
2
2
2
Aynı şartlarda 0,2 mol XY bileşiğinin oluşması için gerekli
2 Gaz fazında gerçekleşen bir tepkimenin hız denklemi aşağı-
olan enerjinin 8 kJ olduğu hesaplanıyor.
da verilmiştir.
Verilen bilgilere göre XY † XY(g) + 1/2Y (g) tepkimesi −∆  X −∆  Y +∆  +∆ 
2

T
Z
2
için potansiyel enerji-tepkime koordinatı grafiği aşağıda- Hız =   =   =  =  şeklindedir
H �z
kilerden hangisinde doğru verilmiştir? t ∆ 5t∆ 3t∆ 4t∆
Hız denklemi verilen tepkime, sabit sıcaklıkta 2 litrelik kapta

45 saniyede tam verimle tamamlandığında X gazının miktarı
2,4 molden 0,6 mole düşüyor.
Buna göre
I. Tepkime denklemi X(g) + 5Y(g) † 3Z(g) + 4T(g) olarak
yazılabilir
II. Z gazının harcanma hızı 6·10 M/s’dir
-2
III. Y gazının harcanma hızı 0,2 mol/s’dir
IV. Tepkime sonunda sistemin basıncı artar.
Çözüm: yargılarından hangileri doğrudur?
1 Y (g) †XY (g) tepkimesi için
X(g)+ A) I ve II B) II ve III
2 2 2
E =90 kJ ve E = 150 kJ değerlerinden girenlerin C) I, II ve III D) I, III ve IV
ai aktifleşmiş kompleks
potansiyel enerjisi
E) I, II, III ve IV
E = E – ΣHgiren
ai aktifleşmiş kompleks
ΣHgiren = 150-90=60 kJ hesaplanır.
0,2 mol XY için 8 kJ enerji gerekiyorsa Çözüm:
2
I. Hız denkleminde (-) işareti harcanan maddenin hızı,
1 mol XY için X
2 (+) işareti ise oluşan maddenin hızı olduğunu gösterir.

8 Hız denklemindeki katsayılar tepkimedeki maddelerin
X = = 40 kJ bulunur.
0,2 katsayılarından türetilmiştir. Yani hız denklemindeki de-
ğerleri 1’e eşitleyecek katsayılar tepkime denkleminde
Yani tepkimenin entalpi değişimi ¢H = +40 kJ’dür.
maddelere katsayı olarak yazılabilir.
¢H = ΣH ürün - ΣH giren Buradan ise
+40 = ΣH - 60
ürün
ΣH = 40 + 60 = 100 kJ
ürün
¢H = E -E X(g) + 5Y(g) † 3Z(g) + 4T(g) tepkime denklemi yazılır.
ai ag I. yargı doğrudur.
40 = 90 - E ag
II. Harcanan X miktarı = 2,4 - 0,6 = 1,8 mol ¢t = 45 s V= 2 L
E = 50 kJ bulunur.
ag
X
1 ∆ [ ] 1,8 mol -2
XY → XY(g)+ Y (g) †XY tepkimesi için Hız = = = 2·10 M/s’dir.
X
2 2 2 t ∆ 2 L.45 s
2
E =90 kJ E = 50 kJ E = 150 kJ Hız denkleminden X ve Z’nin hızları arasında
ai ag aktifleşmiş kompleks
3Hız = Hız ilişkisi yazılır.
ΣH = 100 kJ ΣH = 60 kJ ¢H= +40 kJ bulunur. X Z
ürün giren
-2
-2
Hız = 3·2·10 M/s = 6·10 M/s’dir. Ancak Z tepkime sonu-
Z
XY → XY(g)+ 1 Y (g) tepkimesi için de (işlem yapılan tepki cunda oluşan madde olduğundan Z’nin oluşum hızından
2 2 2 menin ters yöndeki tepkimesidir.)
bahsedilebilir. Harcanma hızı, tepkimeye giren maddeler
E =50 kJ E = 90 kJ E = 150 kJ
ai ag aktifleşmiş kompleks için kullanılır. II. yargı yanlıştır.
ΣH ürün = 60 kJ ΣH giren =100 kJ ¢H= -40 kJ değerleri hesaplanır.
Cevap: C
188