Page 15 - Seçmeli Psikoloji | 2.Ünite

2. ÜNİTE

2.5.2. Gelişim Kuramları

Jean Piaget’in Bilişsel Gelişim Kuramı
Bilişsel gelişim insanın düşünme, anlama, problem çözme ve benzeri zihinsel süreçlerinin gelişimini konu alır.
Bilişsel gelişim kuramcılarının başında Jean Piaget gelir. Piaget’e göre bilişsel gelişim dört evreden geçerek ger-
çekleşir. Bu evreler değişmez bir sıra izler ancak çocukların bu dönemlere girme zamanı farklı olabilir.

1. Duyusal Motor Dönemi (0-2 yaş)

Bebek; görme, işitme gibi duyular ve nesneyi ağzına götürme, tutma
gibi hareketler ile çevreyi keşfetmeye çalışır. Sekizinci aya kadar duyu-
sal dünyasının dışına çıkan her şeyin yok olduğunu düşünür. Bu aydan
sonra ise bir nesneyi görmese bile nesnenin var olmaya devam ettiği-
ni anlar. Örneğin sekizinci aya kadar bebeğe bir oyuncak verildiğinde
onu tutup ağzına götürerek keşfetmeye çalışır. Önüne bir yastık koyup
oyuncağı sakladığınızda yastığı çekip oyuncağı almaya çalışmaz çünkü
görmediği nesnenin artık var olmadığını düşünür. Sekizinci aydan sonra
yastığı kenara çekip oyuncağı almaya çalışır (Görsel 2.31). Görsel 2.31: Duyusal motor
dönemi

2. İşlem Öncesi Dönemi (2-7 yaş)
Çocuk bu dönemde henüz mantıksal işlemleri yapamaz. Olayların ve nesnelerin görünüşüne göre akıl
yürütür. Görünüşündeki değişikliğin o şeyin özünü değiştirdiğini düşünür. Eşit miktarda su bulunan iki
kısa geniş bardağın birindeki su ince uzun bir bardağa boşaltıldığında çocuk uzun bardakta daha çok su
olduğunu düşünür. Bu dönemde çocuklar fiziksel olarak yanında olmayan nesneleri de düşünmeyi öğrenir.
İşlem öncesi dönemde benmerkezci düşünme biçimi egemendir. Çocuk başkalarının bakış açılarını
kavramakta güçlük çeker, dünyayı sadece kendi bakış açısından görür. Bu yüzden istekleri yerine gelmedi-
ğinde kızıp bağırabilir, kendisi toksa herkesi tok sanabilir. Olaylara tek yönlü yaklaşır ve bu da özelden özele
akıl yürütmesine sebep olur. Örneğin doğum gününde pasta kesildiğini bilen çocuk, misafirler için pasta
alındığında "Bugün kimin doğum günü?" diye sorar.

3. Somut İşlemler Dönemi (7-11 yaş)

Bilgi bu dönemde mantıklı ve sistemli bir şekilde işlenir. Tek yönlü
düşünme yerini çok yönlü düşünmeye bırakır. Çocuk artık nesnelerin
görünüşüne göre akıl yürütmez. Örneğin bir kilo demir ile bir kilo pa-
muğun eşit ağırlıkta olduğunu, uzun bardaktaki suyun geniş bardaktaki
suyla eşit miktarda olduğunu söyler. Somut işlemler döneminde zaman
kavramı gelişir, benmerkezcilik biter ve buna bağlı olarak çocuk başka-
larının bakış açısını da önemsemeye başlar (Görsel 2.32). Somut olduğu
sürece karmaşık problemleri çözebilir. Henüz soyut düşünme becerileri
gelişmemiştir. Görsel 2.32: Somut işlemler
dönemi

4. Soyut İşlemler Dönemi (12 yaş ve üstü)

Bu dönemde soyut düşünme gücü gelişir. Buna bağlı olarak çocuk
mantıksal, analitik, varsayımsal ve göreceli düşünmeye başlar. Üst dü-
zey bilişsel beceriler bu dönemde kazanılır (Görsel 2.33). Soyut düşün-
meye bağlı olarak siyaset, din, ideoloji gibi konular çocuğun ilgi alanına
girer. J. Piaget’e göre bilişsel gelişim biyolojik altyapıya dayalıdır ve ol-
gunlaşma temellidir. Bununla birlikte yaşantı zenginliği bilişsel gelişimi
hızlandırabilir. Görsel 2.33: Soyut işlemler
dönemi

PSİKOLOJİNİN TEMEL SÜREÇLERİ 47